120 ~ Ποιητικές αναφορές, XXXI - Βολφ Μπίρμαν: Στο Πήλιο, την εποχή του εμφυλίου

Wolf Biermann (1936)


Τρείς Έλληνες αντάρτες

Στον εμφύλιο μετά τον πόλεμο τον Δεύτερο
Παγκόσμιο στην Ελλάδα
Στο Πήλιο το λεύτερο
Μια μέρα είχαν στήσει αράδα
Στον τοίχο ενός υπόστεγου με μηχανήματα
Αγροτικά – δίπλα τους μια συκιά –
Τρεις αντάρτες στα έξι βήματα
Δυο άντρες και μια κοπελλιά.

Μια που δεν μας κυνηγάει τίποτα
Σήμερα, είπε ο αξιωματικός
Μπορείτε, αν θέλετε να πείτε
Την τελευταία σας επιθυμία καταλεπτώς.
Τίποτα δεν ζητώ από σένα, άθλιο πιόνι
Το κορίτσι έκλαψε και είπε' ωστόσο
Αν ήθελα να ζήσω λίγο ακόμη
Είναι για να μπορέσω εγώ να σε σκοτώσω.

Ο νέος δάγκωσε ένα σύκο, απ’ τη συκιά
Απ’ την ζωή της άγουρο' λοιπόν
Ήταν πικρό και το 'φτυσε
Στα πόδια των στρατιωτών.
Κι ο πιο μεγάλος χαμογέλασε θλιμμένα
Έτοιμος είμαι, είπε. Μ’ από χάμου
Αν κάτι ήθελα από σας
Είναι να κόψτε τ’ αχαμνά μου.

Μόνο να μην πονέσω και νεκρός
Γι’ αυτό να μου τα κόψετε μεμιάς
Και να τα πάρει εκείνος που θα με σκοτώσει
Για καπνοσακκούλα, ο φονιάς
Πάντα απ’ αυτή να παίρνει να καπνίζει
Ώσπου μια μέρα των μερών
Να καταλάβει τι κατάφερε
Σαν όργανο αλλονών.

Ζωντανό του τα 'κοψαν
Και κοίταξε
Στα ζωντανά τα πέταξαν
Μεζέ.
Έτσι κι εγώ με τους συντρόφους στην Αθήνα
Με σύκα ή με τζατζίκι
Με μεζέ έπινα ρετσίνα
Κι είχα ξεχάσει και τους τρεις τους και τη φρίκη.

Αλλά εδώ στη Γερμανία μαζί σου
Κι αυτόν τον Έλληνα που μας προσκάλεσε, και κάτι
Καθώς αυτοί το συνηθίζουν, φάγαμε βαρύ, το μακελειό
Ονειρεύτηκα, στο πουπουλένιο σου κρεβάτι.

μετάφραση: Θ.Π. Ζαφειρίου
από την λέξη, τχ.49
Νοέμβριος 1985


Πήλιο, Μηλιές

__ __ __ __

Ο Βόλφ Μπίρμαν, τραγουδοποιός και ποιητής που έχει λάβει σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία, γεννήθηκε στο Αμβούργο. Ο πατέρας του, εβραίος που είχε φυλακιστεί για τις κομμουνιστικές του πεποιθήσεις, θανατώθηκε στο Άουσβιτς το 1943 και έτσι ο μικρός Βολφ χάνει το πατρικό στήριγμα σε πρώιμη παιδική ηλικία. Δέκα χρόνια αργότερα ο Μπίρμαν εγκαταλείπει την Δυτική Γερμανία και εγκαθίσταται στην Ανατολική. Σπουδάζει μαθηματικά και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Χούμπολντ, και στη συνέχεια εργάζεται επί τρία χρόνια ως βοηθός σκηνοθέτη στο Μπερλίνερ Ανσάμπλ. Έντονα πολιτικοποιημένος και με κριτική στάση προς το κομμουνιστικό καθεστώς γίνεται "ενοχλητικός" και με αφορμή την πρώτη εγκεκριμένη συναυλία του στην Κολωνία, τον παρουσιάζουν ως "εχθρό του κράτους", του αφαιρούν την ιθαγένεια και του απαγορεύουν την επιστροφή στην Ανατολική Γερμανία. Ο εκπατρισμός του, πυροδοτεί εκτεταμένες και πρωτοφανείς διαμαρτυρίες κι αυτό, όπως πιστεύουν πολλοί, σηματοδότησε -μεταξύ άλλων- την αρχή του τέλους της κατάρρευσης του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο Βολφ Μπίρμαν επιστρέφει στην γενέθλια πόλη του, όπου συνεχίζει να δίνει συναυλίες και να δημοσιεύει το έργο του, που έχει πια ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας του. Τον Νοέμβριο του 1989, παρά την επιθυμία των αρχών, ανατολικογερμανοί ακτιβιστές πολιτικών δικαιωμάτων αγωνίζονται και κατορθώνουν να του εξασφαλίσουν μία εμφάνιση στη Λειψία, και το 1990 είναι μεταξύ των καταληψιών της Στάζι και συνέβαλε στην αποτροπή της καταστροφής των αρχείων της. Μετά την ένωση των δύο Γερμανιών, συνεχίζει το μουσικό και ποιητικό έργο του με περιοδείες και νέες ποιητικές συλλογές, ενώ παρεμβαίνει με άρθρα και δοκίμια στις πολιτικές εξελίξεις. Τον Μάρτιο του 2007, η πόλη του Βερολίνου τον ανακήρυξε επίτιμο δημότη, και το 2008 το Πανεπιστήμιο του Χάμπολντ του απένειμε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα. Ποιήματά του, σε μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ, έχει μελοποιήσει ο Θάνος Μικρούτσικος και περιλαμβάνονται στο άλμπουμ τού 1975 "Πολιτικά τραγούδια": Έτσι πρέπει να γίνει, έτσι θα γίνει / Κομαντάντε Τσε Γκεβάρα / Μπαλάντα για τους ασφαλίτες / Η μπαλάντα του οπερατέρ / Ο σύντροφος Χουλιάν Γκριμάου / Αυτούς τους έχω βαρεθεί. (K.σ-Μ)

- φωτογραφίες: oocities.org

Links:
- Βιβή Παπαναγιώτου, Deutsche Welle 15/11/2011: Ο Βολφ Μπίρμαν κλείνει τα 75
- Deutsche Welle: Ο Μπίρμαν τραγουδά την Μπαλάντα του Πρωσικού Ίκαρου (mp3)