118 ~ Ντάνιελ Μέντελσον: Σ' ένα μαγαζάκι στην Τρίπολη
Daniel Mendelsohn (1960)
"Άρχισα να αποστηθίζω ένα ποίημα την ημέρα,
χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνω τι έλεγαν,
αφού δεν γνώριζα παρά τα αρχαία ελληνικά."
«Ήταν στις αρχές του '90 και ως πτυχιούχος της Κλασικής Φιλολογίας στο Πρίνστον πήρα μια υποτροφία για το θερινό τμήμα της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Όλη μέρα ήμασταν μέσα σε ένα πούλμαν και πηγαίναμε από τον έναν αρχαιολογικό χώρο στον άλλον. Τότε κατάλαβα ότι δεν με ενδιέφερε καθόλου να ξυπνώ στις τέσσερις το πρωί και να σκαρφαλώνω σε ένα βουνό για να κάτσω να κοιτάζω μια τρύπα στο έδαφος. Ήμουν αναμφισβήτητα άνθρωπος των γραπτών πηγών... Και είχα διαβάσει όλα τα βιβλία που είχα κουβαλήσει μαζί μου, είχα ξαναδιαβάσει πέντε φορές τα «Απομνημονεύματα του Αδριανού» της Γιουρσενάρ και δεν άντεχα άλλο. Ώσπου μια μέρα σταματάμε κάπου στην Πελοπόννησο, στην Τρίπολη νομίζω, για να πάμε στην τουαλέτα, και βλέπω ένα μαγαζάκι με φρούτα και ψιλικά, οπότε πάω να ζητήσω μήπως υπάρχει κανένα βιβλίο για να εξασκήσω τα νέα ελληνικά μου. Είχε ένα μονάχα και ήταν τα «Ποιήματα» του Καβάφη από δεύτερο χέρι, στην έκδοση του '63 από τον Σαββίδη! Άρχισα λοιπόν να αποστηθίζω ένα ποίημα την ημέρα, χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνω τι έλεγαν, αφού δεν γνώριζα παρά τα αρχαία ελληνικά κι από τη δημοτική ό,τι είχα ακούσει από τη γιαγιά του φίλου μου, τη Mrs Angelopoulos, γειτόνισσά μας στο Λονγκ Άιλαντ, όταν ήμουν μικρός. Δεν πείραζε όμως. Ο Καβάφης έσωσε τη ζωή μου και στη συνέχεια την κατέκτησε! Έτσι λοιπόν, επιστρέφοντας στο Πρίνστον, γράφτηκα στα μαθήματα Νέων ελληνικών.»
από συνέντευξη στην Μικέλα Χαρτουλάρη (Τα Νέα, 13 Απριλίου 2012)
Κεντρικός εμπορικός δρόμος στην Τρίπολη (φωτ: flickr.com, από Lena_K.)
__ __ __ __
Ένα μεταχειρισμένο, λοιπόν, βιβλίο, το μοναδικό που ο Ντάνιελ Μέντελσον βρήκε στο μαγαζάκι της Τρίπολης και που αγόρασε για να εξασκήσει τα νέα ελληνικά του, ήταν η συνάντηση που "του έσωσε τη ζωή και στην συνέχεια την κατέκτησε". Συγγραφέας και μεταφραστής, γεννημένος στο Λονγκ Άιλαντ, εργάσθηκε ως δημοσιογράφος, αρθρογράφος και κριτικός και σπούδασε στα πανεπιστήμια της Βιρτζίνια και του Πρίνστον. Έγινε διεθνώς γνωστός με το βιβλίο του "Lost" που μεταφράστηκε σε πoλλές γλώσσες και απέσπασε σημαντικά βραβεία. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2010 από τον εκδοτικό οίκο Πόλις, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. Το σημείωμα που ακολουθεί είναι από την Βιβλιονέτ:
Ο Ντάνιελ Μέντελσον γεννήθηκε το 1960 στο Long Island. Σπούδασε αρχαία ελληνική και λατινική φιλολογία στα πανεπιστήμια της Βιρτζίνια και του Πρίνστον, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και, από το 2006, είναι καθηγητής στο Bard College. Οι κριτικές για τους "Χαμένους" ήταν διθυραμβικές και το βιβλίο σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Έχει μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες. Ο Ντάνιελ Μέντελσον έχει μεταφράσει στα αγγλικά τα ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη, τα οποία εκδόθηκαν το 2009 σε δύο τόμους, με δική του εισαγωγή και σχόλια.
Since Nine
Half past twelve. The time has quickly passed
since nine when I first turned up the lamp
and sat down here. I’ve been sitting without reading,
without speaking. With whom ought I to speak,
so utterly alone within this house?
The apparition of my youthful body,
since nine when I first turned up the lamp,
has come and found me and reminded me
of shuttered perfumed rooms
and of pleasure spent—what wanton pleasure!
And it also brought before my eyes
streets now made unrecognizable by time,
bustling city centres that are no more,
and theaters and coffeehouses that existed long ago.
The apparition of my youthful body
came and also brought me cause for pain:
deaths in the family;…separations...;
the feelings of my loved ones, the feelings of
those long dead which I so little valued.
Half past twelve. How the time has passed.
Half past twelve. How the years have passed.
Translated by Daniel Mendelsohn
__ __ __ __
Μ.Χ.: Γιατί όμως αποφασίσατε να τον μεταφράσετε; Δεν ήταν καλές οι υπάρχουσες μεταφράσεις στα αγγλικά;
D.M.: Κάθε μετάφραση «συνεργάζεται» με προηγούμενες μεταφράσεις, αποκρίνεται στις άλλες μεταφράσεις, χωρίς να σημαίνει ότι αυτές δεν είναι καλές. Η μετάφραση του Καβάφη από τους Κήλυ και Σέραρντ λ.χ. είναι θαυμάσια: η πρώτη που συλλαμβάνει τη νεωτερικότητα του Καβάφη. Αλλά, όπως γνωρίζουμε, η κάθε μετάφραση δεν μπορεί να αποδώσει παρά ένα μόνο στοιχείο του πρωτοτύπου. Τον Κήλυ λοιπόν τον απασχολεί κυρίως ο τόνος, ενώ εμένα το μέτρο, ο ρυθμός, η στιχουργική, η ρίμα...
Ωστόσο, για την απόφασή μου πάλι έπαιξε ρόλο η τύχη. Το 1996, ένας φίλος φίλου μου, γνωστός φωτογράφος, μου ζήτησε να μεταφράσω μερικούς στίχους με αφορμή κάποιες καλλιτεχνικές φωτογραφίες που ετοίμαζε εμπνευσμένος από τον Καβάφη. Το Ιδρυμα Ωνάση μού έδωσε μια υποτροφία για να δουλέψω και κάποια στιγμή με κάλεσαν στα εγκαίνια. Ολη η ελίτ ήταν εκεί, αλλά αυτό που είδα με έκανε να ντραπώ τόσο πολύ! Ηταν σκέτη πορνογραφία! Εικόνες γυμνών νεαρών Νεοϋορκέζων, εντελώς ξένες προς το πνεύμα του Καβάφη. Μεταξύ των καλεσμένων ήταν όμως και μια επιμελήτρια των εκδόσεων Knopf, που μου πρότεινε να μεταφράσω ολόκληρο τον Καβάφη! Το έκανα, και μάλιστα πρόσθεσα σημειώσεις για τις ιστορικές αναφορές στα ποιήματά του, αφού ο Καβάφης κάνει εκλεπτυσμένα σχόλια για πρόσωπα και πράγματα, που είναι άγνωστα στο ευρύτερο αγγλοσαξονικό κοινό. Αυτή η υπόθεση μου πήρε 14 χρόνια!
Μ.Χ.: Τι σας δίδαξε ο Καβάφης;
D.M.: Μετά το 2002, ενώ μετέφραζα άρχισα να γράφω και τους «Χαμένους». Και σήμερα έχω καταλάβει ότι η εξοικείωσή μου με τον Καβάφη με επηρέασε στον τρόπο με τον οποίο προσέγγισα τη σύγχρονη Ιστορία. Αφού δεν κατάφερα να καλύψω τα κενά που είχα για τον τρόπο με τον οποίο χάθηκαν οι συγγενείς μου συνειδητοποίησα ότι τα ανθρώπινα κατορθώματα δεν αποτελούν προϋπόθεση της Ιστορίας. Κι αυτό το ήξερε ο Καβάφης καλύτερα απ' όλους.
Μ.Χ.: Είστε ο πρώτος που μετέφρασε τα λεγόμενα «Ατελή» ποιήματα του Καβάφη στα αγγλικά. Ποιο είναι το ενδιαφέρον τους σε σχέση με τα 154 ποιήματα του «Κανόνα»;
D.M.: Πρόκειται για ποιήματα που τα επεξεργαζόταν κατά την τελευταία δεκαετία, την πιο δημιουργική, της ζωής του. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως δεν θα έπρεπε να μεταφραστούν, όμως εγώ πιστεύω πως ήταν μια σωστή απόφαση του Μανόλη Σαββίδη ως θεματοφύλακα του Αρχείου Καβάφη. Διότι ο Καβάφης είναι ένα κεφάλαιο του πολιτισμού μας και πρέπει ολόκληρο το έργο του να είναι προσβάσιμο. Αυτά τα ποιήματα, μας δείχνουν τι τον ενδιέφερε και, γενικότερα, πώς δουλεύει το μυαλό ενός μεγάλου ποιητή.
από την συνέντευξη για Τα Νέα
__ __ __ __
. .
από συνέντευξη στην Μικέλα Χαρτουλάρη (Τα Νέα, 13 Απριλίου 2012)
Κεντρικός εμπορικός δρόμος στην Τρίπολη (φωτ: flickr.com, από Lena_K.)
__ __ __ __
Ένα μεταχειρισμένο, λοιπόν, βιβλίο, το μοναδικό που ο Ντάνιελ Μέντελσον βρήκε στο μαγαζάκι της Τρίπολης και που αγόρασε για να εξασκήσει τα νέα ελληνικά του, ήταν η συνάντηση που "του έσωσε τη ζωή και στην συνέχεια την κατέκτησε". Συγγραφέας και μεταφραστής, γεννημένος στο Λονγκ Άιλαντ, εργάσθηκε ως δημοσιογράφος, αρθρογράφος και κριτικός και σπούδασε στα πανεπιστήμια της Βιρτζίνια και του Πρίνστον. Έγινε διεθνώς γνωστός με το βιβλίο του "Lost" που μεταφράστηκε σε πoλλές γλώσσες και απέσπασε σημαντικά βραβεία. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2010 από τον εκδοτικό οίκο Πόλις, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. Το σημείωμα που ακολουθεί είναι από την Βιβλιονέτ:
Ο Ντάνιελ Μέντελσον γεννήθηκε το 1960 στο Long Island. Σπούδασε αρχαία ελληνική και λατινική φιλολογία στα πανεπιστήμια της Βιρτζίνια και του Πρίνστον, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και, από το 2006, είναι καθηγητής στο Bard College. Οι κριτικές για τους "Χαμένους" ήταν διθυραμβικές και το βιβλίο σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Έχει μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες. Ο Ντάνιελ Μέντελσον έχει μεταφράσει στα αγγλικά τα ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη, τα οποία εκδόθηκαν το 2009 σε δύο τόμους, με δική του εισαγωγή και σχόλια.
Since Nine
Half past twelve. The time has quickly passed
since nine when I first turned up the lamp
and sat down here. I’ve been sitting without reading,
without speaking. With whom ought I to speak,
so utterly alone within this house?
The apparition of my youthful body,
since nine when I first turned up the lamp,
has come and found me and reminded me
of shuttered perfumed rooms
and of pleasure spent—what wanton pleasure!
And it also brought before my eyes
streets now made unrecognizable by time,
bustling city centres that are no more,
and theaters and coffeehouses that existed long ago.
The apparition of my youthful body
came and also brought me cause for pain:
deaths in the family;…separations...;
the feelings of my loved ones, the feelings of
those long dead which I so little valued.
Half past twelve. How the time has passed.
Half past twelve. How the years have passed.
Translated by Daniel Mendelsohn
__ __ __ __
Μ.Χ.: Γιατί όμως αποφασίσατε να τον μεταφράσετε; Δεν ήταν καλές οι υπάρχουσες μεταφράσεις στα αγγλικά;
D.M.: Κάθε μετάφραση «συνεργάζεται» με προηγούμενες μεταφράσεις, αποκρίνεται στις άλλες μεταφράσεις, χωρίς να σημαίνει ότι αυτές δεν είναι καλές. Η μετάφραση του Καβάφη από τους Κήλυ και Σέραρντ λ.χ. είναι θαυμάσια: η πρώτη που συλλαμβάνει τη νεωτερικότητα του Καβάφη. Αλλά, όπως γνωρίζουμε, η κάθε μετάφραση δεν μπορεί να αποδώσει παρά ένα μόνο στοιχείο του πρωτοτύπου. Τον Κήλυ λοιπόν τον απασχολεί κυρίως ο τόνος, ενώ εμένα το μέτρο, ο ρυθμός, η στιχουργική, η ρίμα...
Ωστόσο, για την απόφασή μου πάλι έπαιξε ρόλο η τύχη. Το 1996, ένας φίλος φίλου μου, γνωστός φωτογράφος, μου ζήτησε να μεταφράσω μερικούς στίχους με αφορμή κάποιες καλλιτεχνικές φωτογραφίες που ετοίμαζε εμπνευσμένος από τον Καβάφη. Το Ιδρυμα Ωνάση μού έδωσε μια υποτροφία για να δουλέψω και κάποια στιγμή με κάλεσαν στα εγκαίνια. Ολη η ελίτ ήταν εκεί, αλλά αυτό που είδα με έκανε να ντραπώ τόσο πολύ! Ηταν σκέτη πορνογραφία! Εικόνες γυμνών νεαρών Νεοϋορκέζων, εντελώς ξένες προς το πνεύμα του Καβάφη. Μεταξύ των καλεσμένων ήταν όμως και μια επιμελήτρια των εκδόσεων Knopf, που μου πρότεινε να μεταφράσω ολόκληρο τον Καβάφη! Το έκανα, και μάλιστα πρόσθεσα σημειώσεις για τις ιστορικές αναφορές στα ποιήματά του, αφού ο Καβάφης κάνει εκλεπτυσμένα σχόλια για πρόσωπα και πράγματα, που είναι άγνωστα στο ευρύτερο αγγλοσαξονικό κοινό. Αυτή η υπόθεση μου πήρε 14 χρόνια!
Μ.Χ.: Τι σας δίδαξε ο Καβάφης;
D.M.: Μετά το 2002, ενώ μετέφραζα άρχισα να γράφω και τους «Χαμένους». Και σήμερα έχω καταλάβει ότι η εξοικείωσή μου με τον Καβάφη με επηρέασε στον τρόπο με τον οποίο προσέγγισα τη σύγχρονη Ιστορία. Αφού δεν κατάφερα να καλύψω τα κενά που είχα για τον τρόπο με τον οποίο χάθηκαν οι συγγενείς μου συνειδητοποίησα ότι τα ανθρώπινα κατορθώματα δεν αποτελούν προϋπόθεση της Ιστορίας. Κι αυτό το ήξερε ο Καβάφης καλύτερα απ' όλους.
Μ.Χ.: Είστε ο πρώτος που μετέφρασε τα λεγόμενα «Ατελή» ποιήματα του Καβάφη στα αγγλικά. Ποιο είναι το ενδιαφέρον τους σε σχέση με τα 154 ποιήματα του «Κανόνα»;
D.M.: Πρόκειται για ποιήματα που τα επεξεργαζόταν κατά την τελευταία δεκαετία, την πιο δημιουργική, της ζωής του. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως δεν θα έπρεπε να μεταφραστούν, όμως εγώ πιστεύω πως ήταν μια σωστή απόφαση του Μανόλη Σαββίδη ως θεματοφύλακα του Αρχείου Καβάφη. Διότι ο Καβάφης είναι ένα κεφάλαιο του πολιτισμού μας και πρέπει ολόκληρο το έργο του να είναι προσβάσιμο. Αυτά τα ποιήματα, μας δείχνουν τι τον ενδιέφερε και, γενικότερα, πώς δουλεύει το μυαλό ενός μεγάλου ποιητή.
από την συνέντευξη για Τα Νέα
__ __ __ __
. .
- το μεταφρασμένο ποίημα είναι από
τον Επίσημο Δικτυακό Τόπο του Αρχείου Καβάφη (cavafy.com)
- φωτογραφίες: davidetceline.fr, flickr.con, tabletmag.com
- εξώφυλλα βιβλίων: danielmendelsohn.com
τον Επίσημο Δικτυακό Τόπο του Αρχείου Καβάφη (cavafy.com)
- φωτογραφίες: davidetceline.fr, flickr.con, tabletmag.com
- εξώφυλλα βιβλίων: danielmendelsohn.com
Ετικέτες Αρκαδία, Πελοπόννησος, Τρίπολη