83 ~ Σαλβατόρε Κουαζίμοντο: "ο χαιρετισμός ενός Σικελού Έλληνα"
Salvatore Quasimodo (1901-1968)
"δεν υπάρχει τίποτα που να μοιάζει
με την Ελλάδα την πριν από την Ελλάδα"
Αλλά στο πρώτο
σκαλοπάτι του ναού, ο Φοίβος, αν σε γνωρίζει,
υψώνει το τόξο και ευθύς χτυπά στη φτέρνα...
Μ' αυτούς τους στίχους, από το ποίημα "Δελφοί", ο Σαλβατόρε Κουαζίμοντο περιγράφει την τραυματική -στην κυριολεξία- εμπειρία που είχε όταν κατά την επίσκεψή του στους Δελφούς υπέστη "διάστρεμμα του αριστερού ποδός", εξ αιτίας ενός άλματος που επιχείρησε πάνω στο ιερό του Απόλλωνος. Το ποίημα αυτό μαζί με άλλα 6 αποτελούν μία ενότητα με τον τίτλο "Dalla Grecia" που περιλαμβάνεται στην συλλογή "La terra impareggiabile". Tα 7 "ελληνικά ποιήματα" του Ιταλού νομπελίστα καταγράφουν το οδοιπορικό και τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του στην Ελλάδα κατά τον Οκτώβριο του 1956.
Δελφοί
Ένα φυτό, όχι δάφνη
η μυρτιά, κορμός
και φύλλα κοινά όπου μπολιάζονται,
μέσα από μεταμόρφωση, ψυχή και σύσταση
που το θάνατο θα δοκιμάσουν,
ούτε στους Δελφούς δεν υπάρχει.
Κι ούτε δάφνη υπάρχει για το χρησμό,
Ούτε η κρυψώνα του παιχνιδιού του. Ο ήλιος φυσάει
κάτω απ' τον Παρνασσό κι εκτοπίζει
το κέντρο του κόσμου. Η Κασταλία χλιαρή
σταγόνα στα χείλη του τουρίστα
κι ο πωλητής των υδάτων που αναβρύζουν γελάει
δίπλα στην πηγή με δυό αγαλματάκια
από τάξιμο, βουτηγμένα στη μούχλα. Άλλά στο πρώτο
σκαλοπάτι του ναού, ο Φοίβος, αν σε γνωρίζει,
υψώνει το τόξο και ευθύς χτυπά στη φτέρνα,
κρυμμένος κάτω απ' την κοιλότητα της πέτρας
όπου τα ιερά ερπετά γεννούν τα παιδιά τους,
Και πια δεν ξέρεις αν ακινησία είν' ζωή
και θάνατος κίνηση, Εδώ ξεκινά αιώνια
στο στίβο του σταδίου, απ' τις σεισμογενείς ρωγμές
των βουνών με τα κοφτερά γυρίσματα της σελήνης,
ο πληβείος αμαξηλάτης με το χαμηλό μέτωπο
και το σμαλτωμένο μάτι της ακρίδας,
=
Τη νύχτα στην Ακρόπολη
Μια νύχτα στην Αθήνα στην άσπρη θάλασσα
της Ακρόπολης η κουκουβάγια είπε Αθήνα.
Δεν ήταν κάλεσμα κακό, το φεγγάρι
κατάλευκο, ο γρανίτης σκληρός αφρός
κι ο ελαιώνας κοντά στο Ερέχθειο
σχημάτιζε κεκλιμένα κυματοειδή τρίγωνα,
κινούμενους σκαραβαίους. Σήμανε η κουκουβάγια,
δροσερή, ευτυχής, πάνω απ' τη θάλασσα. Οι κίονες,
ζώα λευκού αίματος, σάλευαν
μέσα στη στήλη. Συλλογισμένο πουλί
η κουκουβάγια, περιστρεφόμενος στοχασμός,
μιά μελωδική έλλειψη
με αρμονικό και τέλειο ράμφος. Ο ξεναγός έλεγε
από το κύμα του της σελήνης
ότι στο κέντρο του Παρθενώνα
η έκρηξη μιας τουρκικής πυριτιδαποθήκης
κατάστρεψε την αρμονία των όγκων,
έλεγε την κατάρρευση της Αθηνάς Παλλάδας,
τον ερχομό της Μαρίας
Παρθένε μήτηρ, κόρη του τέκνου σου,
πάνω στης κίτρινης κουκουβάγιας το ξύλινο κέρας.
=
Ελευσίνα
Κάποιος στρατηγός ύψωσε στην Ελευσίνα
έναν πύργο από τσιμέντο και μολύβι
με το ρολόι του τις νύχτες να σημαίνει
τις ώρες των μυστηρίων. Απ' την τροχιά της
η ώρα κάνει έναν πρόστυχο στρόβιλο, γκρίζο,
πάνω στην πέτρα που θρηνούσε
η επικήδεια σελίδα, η μονότονη
εμφάνιση των νεκρων. Ο μοναχικός στρατηλάτης
καταπατούσε την Ελευσίνα,
τα καλάθια λυγαριάς γεμάτα με εύρωστα
σύμβολα, γόνιμα απ' ανθρώπινα ουρλιαχτά,
θέτοντας το γρίφο στα μαύρα μαργαριτάρια,
πάνω στην αόρατη αψίδα του Άδη.
Εκεί ο Αισχύλος έλεγε στη σεληνιακή Εκάτη:
τι τώνδ' εύ, τι δ' άτερ κακών;
=
Μυκήνες
Στων Μυκηνών το δρόμο το δενδρόφυτο
με ευκάλυπτους μπορείς να βρεις προβατίσιο
τυρί και κρασί ρετσινάτο «Στην ωραία Ελένη
του Μενελάου», ένα πανδοχείο
που ξεστρατίζει τη σκέψη απ' το αίμα
των Ατρειδών. Το βασιλικό σου μέγαρο, Αγαμέμνονα,
έγινε καταφύγιο κακούργων κάτω απ' το όρος
Ζάρα - βράχος λείος
με ρίζες κάθετες πάνω από λοξά
βάραθρα. Οι ποιητές μιλούν πολύ
για σένα, την επινόηση του εγκλήματoς
στο κλονισμένο σπίτι σου
την επικήδεια παραφορά της Ηλέκτρας:
δέκα χρόνια έθρεψε με το μάτι
του φύλου το μακρινό αδελφό
στη μητροκτονία' μιλούν οι δόλιοι
της λογικής της βασίλισσας,
η σύζυγος του απόντα στρατιώτη
Αγαμέμνονα, νους, προδομένο σπαθί.
Και μόνο εσύ έχεις χαθεί
Ορέστη, το πρόσωπό σου χάνεται
δίχως χρυσή προσωπίδα. Στους λέοντες της πύλης,
στους σκελετούς της σκηνικής αρμονίας
που ανασήκωσαν οι φιλόλογοι των ερειπίων,
ο χαιρετισμός μου ενός Σικελού Έλληνα.
=
Ακολουθώντας τον Αλφειό
Οι συμφωνίες της γης,
ο ήχος του πηλού,
τα σκίνα της σκουριάς, φύλλα πεσμένα
πράσινα δίπλα στην όχθη του Αλφειού
κατά την Ολυμπία του Δία και της Ήρας,
μα περισσότερο από κάθε συναίνεση τα μέσα σημάδια
από μια πεισματική καταστρoφή, το παράλογο.
σκοτεινών αντιθέσεων: απομεινάρια, κατόπιν,
αρνήσεων που αμύνονται, όπως η ζωή.
Και δεν έχει σημασία η αρμονία των νερών
Αλφειέ, είσαι πράος, σιωπηλός εδώ
στην Ηλεία' πάνω στα βότσαλα γλιστρά
ένας ήλιος χρυσαλλίδας
που θα δύσει με δολιότητα όπως φαίνεται,
τόσο μακριά η φυγή του. Εγώ δεν ψάχνω άλλο
εκτός από παραφωνίες, Αλφειέ,
κάτι που νά 'ναι πέρα απ' την τελειότητα.
Να μπορούσα τώρα να λοξοδρομήσω απ' την Ολυμπία,
απ' το σύμπλεγμα των πεύκων - μορφές που ακόμη αναπνέουνε
τον θάνατο - να υπερβώ
τον κλειστό θόλο που γνωρίζω. Μια πόρτα
για να παραβιάσω, η Ολυμπία τόπος παραθεριστών
σοφός, αρκεί ένα πήδημα κλέφτη
πάνω στο άλογο το πιο ορμητικό,
ενός αετώματος. Δεν ψάχνω έναν τόπο
παιδικών χρόνων, κι ακολουθώντας υπογείως το ποτάμι,
ήδη πριν από την εκβολή στην Αρέθουσα
να ενώσω το κομμένο
σκοινί του ερχομού.
Η ήσυχη και συγκεχυμένη συνέχεια,
η Ολυμπία, όπως ο Δίας, όπως η Ήρα.
Το κεφάλι σου κοιτώ πάνω στη χλόη να ξεχωρίζει,
μ' ένα φεγγάρι από αναμμένο άχυρο.
=
Ο Μινώταυρος στην Κνωσσό
Οι νέοι της Κρήτης είχαν λεπτή
μέση και στρoγγυλά πλευρά.
Ο Μινώταυρος μούγκριζε και γι' αυτούς στο λαβύρινθο.
Σοφία, η Αριάδνη, των αισθήσεων της Πασιφάης
που ξάφρισε κτηνώδεις εικόνες με τον ταύρο,
τον ταύρο που ξεπήδησε σαν Αφροδίτη απ' τη θάλασσα.
Αλλά η τέχνη, τα εργαλεία τοu ανθρώπου,
τα εκλεπτυσμένα σημάδια μιας ζωής πολιτισμένης
είναι δικά σας, Κρητικοί, θάνατος δεν υπάρχει.
Mα δεν υπάρχει πια κανείς το τέρας
στην Κνωσσό να μαχαιρώσει και στη βρώμικη
xαι ταραχώδη αγορά του Ηρακλείου
δεν υπάρχει τίποτα που να μοιάζει
με την Ελλάδα την πριν από την Ελλάδα.
=
Μαραθώνας
Ο θρήνος των μανάδων στο Μαραθώνα,
η κραυγή απ' τα σπλάχνα του λαού
από κανένα δεν ακούστηκε. Η Ελλάδα
ήταν ελεύθερη. Είναι ελεύθερη η Ελλάδα.
Ο Μαραθώνας είναι τόπος στρατιωτών
όχι μάντηδων, εδώ ναός δε γεννιέται
ούτε βωμός. Ο τύμβος του άθικτος, από ψηλά
φαίνεται η Εύβοια. Σκουλήκι της ιστορίας
κάθε τι συμφωνεί με το έδαφος,
εδώ η στήλη και μες στη γη κράνη και ξίφη'
ακόμη κι αν ο Μαραθώνας συν το Μαραθώνα,
ο άνθρωπος της πεδιάδας του Άργους ζει
ανάμεσα σε τείχη σαν σκοπιές φρουράς.
= = = = = = = =
Ντουέτο με τον Salvatore Quasimodo
του Christopher Bakken
Όταν πεθάνω, θα σ' ανταμώσω στις Μυκήνες
εκεί που οι πέτρες στοιχειοθετούν ένα αλφάβητο από ερείπια,
κρατώντας θαμμένα μόνο κάπoια ελάxιστα αναμφισβήτητα γεγονότα.
Θα θυμηθείς το μέρος απ' τα χρώματά του:
μια πινελιά σικελικού πράσινου, κυπαρίσια,
και πιτσιλιές από κεφάλια μαυροφορεμένων γυναικών.
Οι ψίθυροι κάθε μεσαιωικής πλατείας
παραδίνoνται στο σούρουπο - σιδερένιες καμπάνες
ξεχειλίζουν απ' τον αιθέρα που αφήνεις στο πέρασμά σου.
Κατέβασε πια τη λύρα σου απ' την ιτιά,
αρκετά έμεινε κρυμμένη, σαν ψύλλος
στη γενειάδα του σουλτάνου, η μουσική του νησιού σου
με την καταγωγή της στη θάλασσα την ίδια
πασπαλισμένη με μια νεροποντή από τη Μάλτα,
λίγη μπαρουτόσκονη και τσαλακωμένα άνθη ακακίας.
Δείξε μου πώς ν' ακουστώ πέρα από την αποχαύνωση,
αφού τους τηλεβόες δεν μπορούμε να τους ξεπεράσουμε -
αν και αυτή η αερολογία μάς κάνει να λιμοκτονούμε,
η ουσία θα μας καρτερά εκεί πέρα,
σκιές θα την κρύβουν σ' έναν τάφο κυψελωτό
όπου οι νεκροί ετοιμοπόλεμου ανεβαίνουν στ' άρματά τους.
μτφ: Ρούλα Κονσολάκη
Ποίηση, τ.30 / φθιν.2007
Σαλβατόρε Κουαζίμοντο, στο "γράμμα σε χαρτί"
- Tα ποιήματα και οι πληροφορίες για την συλλογή
είναι από το 7ο τεύχος της Ποίησης - Άνοιξη 1996
Μετάφραση και εισαγωγή: Eυριπίδης Γαραντούδης
- Φωτογραφίες: nobelprize.org, kantonopoulos.gr,
wallcoo.net, artchive.com, hikenow.net,
kantonopoulos.gr, odysseyadventures.ca, livius.org
σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι . . .
- Tα ποιήματα και οι πληροφορίες για την συλλογή
είναι από το 7ο τεύχος της Ποίησης - Άνοιξη 1996
Μετάφραση και εισαγωγή: Eυριπίδης Γαραντούδης
- Φωτογραφίες: nobelprize.org, kantonopoulos.gr,
wallcoo.net, artchive.com, hikenow.net,
kantonopoulos.gr, odysseyadventures.ca, livius.org
σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι . . .
Ετικέτες ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ