53 ~ Ζακ Λακαριέρ: με το ερωτικό λεξικό της Ελλάδας
Jacques Lacarrière (1925-2005)
η Ελλάδα βρίσκεται σε όλο τον κόσμο
Υπάρχει μία φράση του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη που ορίζει την ελληνική ομορφιά και την οποία αγαπώ ιδιαίτερα, διότι συμπυκνώνει την ουσία σε λίγα λόγια: «Eάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει; με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Σ' αυτή τη φράση-έμβλημα πιθανόν να μπορούσαμε να προσθέσουμε κάτι σαν ένα εξωκκλήσι, μία εικόνα, έναν περιστεριώνα, ή κι αρμυρίκια ακόμα. Αλλά η ουσία είναι ότι το ελληνικό κάλλος είναι το ίδιο λιτό και εξαγνισμένο όσο ένας κυβιστικός πίνακας, όσο κι ένα παιχνίδι σκιάς και φωτός πάνω σ' ένα τοίχο, σαν γεωμετρικό σχέδιο του Ευκλείδη, σαν το απόλυτο γαλάζιο των τρούλων ή τη λευκότητα μιας εκκλησιάς πάνω σ' ένα ερημονήσι. Διότι σ' αυτήν τη χώρα η ομορφιά είναι αυθόρμητη, δεν είναι φτιαγμένη με υπολογισμούς, με μεγαλεία ή με επιτήδευση, αλλά με αέναη ευτυχία στις πιο καθημερινές λεπτομέρειες... ... ...
Άθως (όρος)
O Άθως υπήρξε το θέμα του πρώτου βιβλίου μου, ένα λεύκωμα με κείμενα και φωτογραφίες που είχα τραβήξει ο ίδιος, κατά τη διάρκεια των τριών επισκέψεων που έκανα το 1950, το 1952 και το 1953. [....] Το να ζήσεις εκεί όπως το έκανα για πολλές συνεχόμενες εβδομάδες προϋπέθετε να ενταχθώ όσο το δυνατόν περισσότερο στην αθωνίτικη ζωή, να μοιράζομαι σε όλους τους τομείς τη ζωή των μοναχών.
Μονή Αγίου Παντελεήμονος (φωτ: wow-pic - flickr.com)
...Θυμάμαι πως στο τέρμα του τρίτου μου ταξιδιού, φθάνοντας σ' ένα μοναστήρι μετά από μακρόχρονη διαμονή στη χώρα των ερημιτών, ο αρχοντάρης με ρώτησε αν προτιμούσα κελλί με θέα στη θάλασσα ή στο βουνό. Και άκουσα τον εαυτό μου να του απαντάει με τον πιο φυσικό τρόπο: «Λίγο με νοιάζει αν θα βλέπει στο βουνό ή στη θάλασσα, αυτό που θα ήθελα θα ήταν ένα κελλί χωρίς δαίμονες»... ... ...
Αμοργός
Ονειρευόμουν να πάω στην Αμοργό γοητευμένος από την παράξενη μελωδικότητα αυτής της λέξης, όνειρο που πραγματοποίησα το φθινόπωρο του 1958. Το ταξίδι έγινε ακόμα πιο ειδυλλιακό από το γεγονός ότι μία χαριτωμένη ελληνίδα σπουδάστρια των Καλών Τεχνών που είχα γνωρίσει πριν από μερικές μέρες, μπόρεσε να έρθει μαζί μου.
(φωτ: haddock - flickr.com)
Ζήσαμε, λοιπόν, σ' αυτό το νησί, στα απολύτως ερημικά ακρογιάλια του, τις πιο ωραίες ερωτικές νύχτες μας, κοντα σε μία σπηλιά με φώκιες, όπου έβλεπες, ή για την ακρίβεια άκουγες καθαρά ότι επιδίδονταν στις ίδιες νυχτερινές περιπτύξεις με μας... ... ...
Ανάφη
Αδελφή δίδυμη της Σαντορίνης και τελευταίο λείψανο, και αυτή, της καταστροφικής έκρηξης που δημιούργησε τον μεγάλο κρατήρα, το νησί φέρει ένα όνομα μάλλον ποιητικό αφού θέλει να πει στα ελληνικά η «Φανερωμένη».
(φωτ: max.dagnino - flickr.com)
Σύμφωνα με το θρύλο, ο Απόλλωνας ήταν αυτός που έκανε αυτό το νησί να ξεπηδήσει από τα κύματα μέσα στη νύχτα, για να οδηγήσει τους ξεστρατισμένους Αργοναύτες... ... ...
Αρκαδία
Γη μάγισσα, χώρα όπου βασιλεύουν η αρμονία, η αφθονία και η μακροβιότης, όπου αγνοείται το χρήμα, η βία και το μίσος, να τι φέρνει κατ’αρχήν στο μυαλό η λέξη Αρκαδία. Αλλά πρόκειται για ένα όψιμο, δυτικο όραμα, γεννημένο την επαύριο της Αναγέννησης, την αυθεντικότερη απεικόνιση του οποίου θα βρούμε στον πίνακα του Πουσέν με τον τίτλο Οι Βοσκοί της Αρκαδίας.
Αρκαδία, ο ποταμός Λούσιος (φωτ: www.grfun.gr - flickr.com)
[…] Κατά το τελευταίο μου ταξίδι, στο οποίο ακολούθησα τα χνάρια του Παυσανία, δεν απάντησα την Αρκαδία των ζωγράφων και των ποιητών παρά σε ένα μόνο σημείο, στη λίμνη Στυμφαλία (σημ.Κ.: η λίμνη Στυμφαλία βρίσκεται στο νομό Κορινθίας). Η καρδιά τούτης της περιοχής, που περιβάλλεται από πολύ δασωμένα βουνά, συχνά, ιδιαίτερα φθινόπωρο όπως ήταν όταν εγώ την επισκέφτηκα, σκεπάζεται από ομίχλες και καταχνιές, φέρνοντας ακατανίκητα στο μυαλό τα Χάιλαντς της Σκωτίας! Το πρώτο πράγμα που αντιλαμβάνεσαι φθάνοντας εκεί είναι ένα απέραντο δάσος από καλαμιές που σχεδόν καλύπτουν όλη τη λίμνη. Και αν ανεβείς στην ακρόπολη, όπου δεν σώζονται παρά μερικά ερείπια σύρριζα με το χώμα, σου επιβάλλεται η σιωπή και η μοναξιά αυτού του τόπου:
Η λίμνη Στυμφαλία (φωτ: Vassilis Kastrinakis - flickr.com)
Ούτε ένας θόρυβος, ούτε ένα κρώξιμο πουλιού. Ρωτάω τον βοσκό που έχοντάς με αντιληφθεί ήρθε να με συναντήσει: δεν υπάρχουν δηλαδή ποτέ πουλιά στη Στυμφαλία; Όχι, δεν υπάρχουν πουλιά, έξω από την εποχή των μεταναστεύσεων, άνοιξη και φθινόπωρο. Αλλά σήμερα, μήνα Σεπτέμβρη, η Στυμφαλία είναι γυμνή, έρημη, σιωπηλή... ... ...
Ελευσίνα ή η μάχη του αληθινού
μέλλοντος ενάντια στο ψεύτικο παρόν
Πήγα στην Ελευσίνα το 1950, κατά το δεύτερο ταξίδι μου στην Ελλάδα. Τα Μυστήρια - ή μάλλον η σκιά τους - με προσέλκυαν ακόμη. Δεν είχα αδειάσει την ψυχή μου απ' τους νεκρούς θεούς που κατοικούσαν το χώρο. Αχαϊκή σκόνη της μνήμης, Ιωνικοί ιριδισμοί του απολιθωμένου χρόνου. Κι έγραψα τότε αυτό το ποίημα (προφητικό, ας το παραδεχθούμε):
Ενα ακρωτηριασμένο άλογο παραφυλάει την άφιξη πομπών που πια δε θα ξανάρθουν.
Άλλοι θαρθούν, ντυμένοι μ' άσπρες μπλούζες,
Μηχανικοί, εργάτες, αδιάφοροι για τούτα τα μυστήρια.
Και τα εργοστάσια να ξεφωνίζουν την ίδια πάντα ώρα κάθε βράδυ
την άφιξη της πομπής των σκιών
Και τα μυστικά τα χαμένα στα μάτια ενός αλόγου
που ξενυχτάει τον ίδιο του τον θάνατο.
(φωτ: yom_ch - flickr.com)
Το 1982 ξαναγύρισα στην Ελευσίνα. Τριάντα δύο χρόνια για να γυμνώσουν έναν τόπο από τη μνήμη του... ... ...
Ιθώμη
Πάνω από το μαγευτικό χωριό Μαυρομάτι, στο νότο της Πελοποννήσου, πάνω στις ράχες του βουνού που το λένε Ιθώμη, μπορούμε να δούμε τα θαυμάσια διατηρημένα ερείπια των οχυρωμένων τειχών που έζωναν κάποτε την αρχαία πόλη της Μεσσήνης.
(φωτ: korkiriaki - flickr.com)
[...] Αυτή η τοποθεσία δεν προσφέρει άλλο από τη γύμνια των τειχών της, την απεραντοσύνη του πανοράματός του και το μεγάλο γκρεμισμένο υπέρθυρο που σημειώνει την είσοδο που οδηγούσε στο δερβένι. Μόνο αυτό, που έχει το όνομα Πόρτα της Αρκαδίας.
Ικαρία
Πήγα προσκυνητής, αν μου επιτραπεί η έκφραση, για να ζήσω από κοντά την παγίδα των θρύλων.
(φωτ: gpelzmann - flickr.com)
[...] Καθισμένος στην άκρη της προκυμαίας του Αγίου Κήρυκου, στη βάση του μνημείου του Ίκαρου που ο άνεμος δονεί τις λαμαρίνες του, σκέφτομαι αυτήν την πολύ παλιά ιστορία, που όλη της η σημασία εξαρτάται από την προσθήκη ή την αφαίρεση ενός γιώτα, από ένα φθόγγο όπως ο καρ που στα κελτικά σημαίνει τόπος πετρώδης και βραχώδης. Αν υπάρχει ένα νησί πετρώδες και βραχώδες, αυτό είναι η Ικαρία, πραγματικός εχίνος που τον δέρνουν οι άνεμοι, με κάποιους πευκώνες γύρω του και ελαιώνες στη νότια πλευρά του, την προστατευμένη από τα μελτέμια, τους βόρειους ανέμους. Ικαρία, το νησί των μελτεμιών.
Ραμνούντα
Κατά την τελευταία μου επίσκεψη στη Ραμνούντα το 1963, το δειλινό, ψαράδες έριξαν την άγκυρά τους σε ένα γειτονικό ορμίσκο. Με κάλεσαν να κοπιάσω, να μοιραστώ μαζί τους το δείπνο τους κατόπιν αυτοί ξανοίχτηκαν στη θάλασσα κι εγώ ανηφόρισα προς το ναό για να κοιμηθώ στον περίβολό του. Άπλωσα το σάκκο μου πάνω στο μάρμαρο και πλάγιασα...
Ραμνούς, ο ναός της Νέμεσης (φωτ: dimitrios mavridis - panoramio.com)
...μα δεν μπόρεσα να κοιμηθώ: θόρυβοι στοιχειώναν τη νύχτα, οι γρύλοι, το γουργούρισμα του καϊκιού που έπιανε πέλαγος, η μακρινή ηχώ της κουβέντας των ψαράδων. Το μυαλό μου πήγαινε σ' αυτή την παράξενη θεότητα, αυτή την ιδέα της Νέμεσης, την τόσο ζωντανή και αφηρημένη συγχρόνως, με την οποία οι Έλληνες εξέφρασαν την ανάγκη τους να δοθεί στο σύμπαν μια τάξη, ένας νόμος, μια αρμονία που να ρυθμίζει την ισορροπία ανάμεσα στα πράγματα, τα πλάσματα και τις επιθυμίες... ... ...
Σαντορίνη
Πάνω από δέκα και βάλε ταξίδια, αρχίζοντας από το πρώτο, το 1950, δεν με αποθάρρυναν να ξαναγυρίζω πάντα στη Σαντορίνη. Αντίθετα απ' ό,τι ακούω συχνά να λέγεται, τα ηφαιστειογενή νησιά απέχουν πολύ από το να μοιάζουν μεταξύ τους. Το να ζεις πάνω σ' ένα ηφαίστειο, ασφαλώς σε τοποθετεί απέναντι σ' ένα κίνδυνο και ένα ρίσκο ίδιο για όλους, αυτό όμως δεν θέλει να πει ότι όλοι τον αντιμετωπίζουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
Σαντορίνη, ο κρατήρας (φωτ: pauly4ever - flickr.com)
[....] Αυτό που πάντα ξαφνιάζει σ' αυτά τα εξ ορισμού όχι και τόσο φιλόξενα νησιά, είναι η επιμονή και η ισχυρογνωμοσύνη των ανθρώπων να εννοούν πάση θυσία να ζουν σ' αυτά... ... ...
Σπέτσες
Βρίσκομαι σ' ένα ελληνικό νησί που κάποτε είχε την ώρα της δόξας του και οι κάτοικοι του οποίου, σήμερα λησμονημένοι, ανασταίνουν τη μεγάλη ιστορία σχεδιάζοντας λίγο πολύ παντού, σε πλατείες, περίβολους εκκλησιών και αυλές σπιτιών, με μαύρα και άσπρα βότσαλα που μαζεύουνε στους γιαλούς, τους αλλοτινούς ήρωες: αγωνιστές του '21, ναύτες, καπεταναίους, κουρσάρους, τις παντοτινές μυθολογικές μορφές: γοργόνες και σειρήνες.
Εδώ, κάτω από τον ακόμα καυτό ήλιο του Σεπτεμβρίου, περπατάμε κυριολεκτικά πάνω στην ιστορία και τους μύθους. Άλλωστε, διασχίζοντας την πλατεία του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ψαράδων, αποφεύγω προνοητικά να ποδοπατήσω την ωραία σειρήνα με το γυμνό στήθος που κατακεραυνώνει όλους τους διαβάτες με τα μεγάλα σκοτεινά και αστραφτερά μάτια της.
Σπέτσες, ο Άγιος Νικόλαος (φωτ: Nikita Avvakumov - flickr.com)
Στην ουσία, το μόνο που έχω να δώσω σήμερα, είναι αυτή η εικόνα μιας ντυμένης με άσπρα και μαύρα βότσαλα σειρήνας που διαιωνίζει μέσα στην πέτρα αυτού του νησιού το χαμόγελο ενός μαγευτικού και χαμένου κόσμου.
Το κέντρο του κόσμου πέρασε κάποτε από αυτό τον τόπο... ... ...
Τροιζήνα
Επισκέφτηκα την Τροιζήνα την αυγή. Το μούχρωμα σκέπαζε ακόμα τη μικρή πεδιάδα που χωρίζει το αρχαίον όρος Φορβάντιον - σήμερα Αδέρες - από τη θάλασσα, και όπου βρίσκονται τα ερείπια. Ο ήλιος, στα δυτικά, φώτιζε την κορυφογραμμή στο Άνω Φανάρι - Κοιμωμένη, το λένε οι ντόπιοι.
Η "Κοιμωμένη"
Σιωπή και γαλήνη πρωινού... ... ...
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Jacques Lacarrière Ερωτικό λεξικό της Ελλάδας
μετάφραση: Xάρης Παπαδόπουλος, Ιωάννα Χατζηνικολή και Συνεργάτες
Εκδόσεις: Χατζηνικολή, 2001
= = = = = =
H τελευταία σουράτα
ή
Η Σουράτα της σιωπής
Πάχνη τούτο το πρωινό πάνω απ' το χωριό. Ομίχλη
πάνω απ’ τους λόφους. Ο Χρόνος παγιδεύτηκε στα σύννεφα.
Έχει σταθεί πάνω απ' το σπίτι και σκεπάζει τις ώρες.
Φήμες. Λόγια του αέρα. Ένας σκύλος μακριά.
Τριάντα χρόνια γραφής. Η ζωή και η γραφή.
Ο έρωτας και η γραφή. Το επέκεινα και η γραφή.
Όχι φιλοδοξία. Όχι παραχωρήσεις. Λιγοστό χρήμα.
Πολύς έρωτας. Πολλοί φίλοι. Όχι υπολογισμοί.
Άρνηση της ζηλευτής δόξας. Των οργανωμένων διαδρομών.
Των δημοσίων δρόμων. Των συμβιβασμών. Των θεσμών.
Γράφω μόνο για να υπάρχω. Για να δεσμεύομαι.
Απέναντι στους άλλους. Με τους άλλους.
Γράφω για ν' απαγκιστρωθώ απ' τον παλαιό άνθρωπο.
Γράφω για να στραφώ στον άνθρωπο που θα γεννηθεί.
Τίποτε άλλο.
Πάχνη τούτο το πρωινό πάνω απ' το χωριό. Ομίχλη
πάνω απ’ τους λόφους. Ο ήλιος παγιδεύτηκε στα σύννεφα.
Έχει σταθεί πάνω απ’ το σπίτι και σκεπάζει τις ώρες.
Φήμες. Λόγια του αέρα. Ένας σκύλος μακριά.
Σπέτσες. Σαρωνίδα. Ελλάδα. Χειμώνας του ΄81.
Σασύ. Άνοιξη του ‘82
μτφ: Μαρίνα Καραμάνου
Είμαι
Κοντά σ' έναν καλό σου φίλο
Είμαι ένα τοπίο από γυναίκες πολυτάραχες
Ένας χρησμός που ο άνεμος σκορπίζει μέσα στ’ άνθη
Μια αποκάλυψη κρυμμένη
κάτω από κρύους δρόμους κι εργοστάσια
Μια γυναίκα που μες στην οχλοβοή του πρωινού
βοηθάει τον προφήτη που 'πεσε
στην άκρη του βρεγμένου δρόμου
Μια προσδοκία που μοίρα καμιά δεν μπόρεσε
το πόσο ασήμαντη ήταν να προβλέψει
Ένας λεπρός που ο καπνός
ενός πελώριου πλοίου στα βαθιά
τού φέρνει ανησυχία
Είμαι ο φίλος των κλειστών παραθυριών
Αυτός που δεν τολμά ούτε να ζήσει ούτε να πιστέψει
Μόνο προσέχει μη τυχόν και γίνει ένα
με τις σκιές που ο ίδιος γύρω του σκορπά.
μτφ: Μαίρη Γυφτάκη
Τα ποιήματα δημοσιεύθηκαν στον Μανδραγόρα - τ. 28, Σεπτέμβριος 2002
= = = = = =
Ο ψαλμός του έσχατου κόσμου
...τίποτα δεν είναι πιο συγκλονιστικό απ' το να αντιπαραβάλεις, όπως το έκανα εγώ παλιότερα, επιτόπου, τα αρχαία οράματα του Ιωάννη με τα σύγχρονα τοπία της Πάτμου. Ο χώρος, το ξαναλέω, λειτουργεί σαν απλό σκηνικό στην Αποκάλυψη π που η δράση της εκτυλίσσεται πέραν του κόσμου τούτου και που θα μπορούσε να είχε γραφτεί σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας. Όμως το κείμενο αυτό γράφτηκε εδώ' εδώ δέχτηκε ο δημιουργός του τη θεία φώτιση, εδώ άκουσε τη φωνή του Αγγέλου...
...Εδώ, στην Πάτμο, σε μια βαθιά σπηλιά, στα μισά του δρόμου ανάμεσα στη θάλασσα και στην κορφή του βουνού, σε μια σπηλιά που τα τοιχώματά της είναι σήμερα φορτωμένα με εικονίσματα, ποτισμένα ως μέσα απ' τους καπνούς του λιβανιού που καίγεται ακατάπαυστα, αιώνες τώρα. Καθώς αφήνεις έξω την αποπνιχτική ζέστη του καλοκαιριού και γλιστράς στο δροσερό μισόφωτο, θαρρείς πως ανακαλύπτεις το μυστικό άντρο των αρωμάτων, την υπόγεια κρύπτη όπου ένας αλχημιστής του Χρόνου φτιάχνει μίγματα από λεπτές μυρουδιές - νιώθεις πως βρίσκεσαι ξαφνικά στον ηλεκτρισμένο ίσκιο της διάρκειας...
Πάτμος (φωτ: Robert Lz - flickr.com)
[....] Μες στην απογευματινή σιωπή της Πάτμου, ένα μόνο θόρυβο μπορείς να διακρίνεις: το μουρμούρισμα ενός καϊκιού, άφαντου μέσα στον ήλιο, επίμονο σαν το φλοίσβο των νερών. Είναι το αντάντε του ελληνικού καλοκαιριού, η αργή εντροπία των ήχων, η μελωδία που σημαίνει το λήθαργο, τη μελλοντική κοίμιση του κόσμου... ... ...
μετάφραση: Αντώνης Φωστιέρης
- από την Λέξη, τχ. 35 - Ιούνιος '84
= = = = = =
(φωτ: enet.gr)
Έκανα το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα στα 1947, και το τελευταίο το φθινόπωρο του 1966. Η τελευταία εικόνα μου: ένα νησί του Αιγαίου, άδεντρο, μ' ένα μοναδικό χωριό' τοπίο απογυμνωμένο με τη μιζέρια και την ομορφιά συναρμοσμένες σα δυό πλαγιές του ίδιου λόφου. Μιζέρια και ομορφιά. Σύζευξη των ανιθέτων, όπως η φράση του Ηράκλειτου που τα κυκλαδίτικα τοπία δεν παύουν να τη συλλαβίζουν μέσα στο φως τους: Αρμονίη κόσμου παλίτροπος. Αν η εικόνα αυτού του χαμένου νησιού παραμένει μέσα μου τόσο έντονη, είναι ίσως επειδή στάθηκε η τελευταία.
μτφ: Ιωάννα Χατζηνικολή
(Το Ελληνικό καλοκαίρι - Εκδ. Χατζηνικολή, 1980)
= = = = = =
Πενήντα και πλέον χρόνια κρατά το οδοιπορικό του Λακαριέρ στην Ελλάδα, καθώς έρχεται και επανέρχεται επισκεπτόμενος, κατά προτίμηση, τους ίδιους προσφιλείς του τόπους. Η πρώτη φορά, το 1947, όταν πρωτοαντίκρισε στο μουσείο των Δελφών, τον Ηνίοχο, αμπαλαρισμένο σε κιβώτιο, λόγω Εμφυλίου, να εξέχει μόνο το κεφάλι του, χάλκινο με αδειανό βλέμμα.
Δεύτερη φορά, το 1950, που πρωτοπήγε στην Ελευσίνα, καθώς, τότε ακόμη τον προσήλκυαν τα μυστήρια. Σημαντικές στάθηκαν οι τρεις πρώτες επισκέψεις στον Άθω, 1950, 1952, 1953, που έδωσαν και το θέμα για το πρώτο βιβλίο του, ένα λεύκωμα με κείμενα και φωτογραφίες και αργότερα για το μπεστ σέλερ του, "Το ελληνικό καλοκαίρι". - από το site asprilexi.com
= = = = = =
Ζακ Λακαριέρ: "Ωραίος σαν Έλληνας..."
από το site Culture ana-mpa.gr
«Στην Ελλάδα η ομορφιά δεν μαθαίνεται ποτέ, είναι αυθόρμητη, αυτόχθονη όπως τ' άσπρα κεντίδια των κυμάτων πάνω στην άμμο, όπως η μελετημένη συμμετρία των κυπαρισσιών σε όλο το μήκος των δρόμων, σαν μία πανδαισία χρωμάτων σε πόρτες και παράθυρα, ή σαν το πολύχρωμο έμβλημα των ελληνικών ενδυμάτων και κοσμημάτων. Διότι η ομορφιά είναι μία μάχη, είναι η νίκη του φωτός πάνω στη σκιά».
Συγγραφέας, ποιητής και δοκιμιογράφος, ο Ζακ Λακαριέρ υπήρξε ένας από τους πιο προσεκτικούς παρατηρητές της Ελλάδας και, υπό αυτή του την ιδιότητα, ένας ελληνιστής παγκοσμίου φήμης. Μετάφρασε στα γαλλικά τους Έλληνες κλασικούς, αλλά και νεοέλληνες συγγραφείς και ποιητές, μεταλαμπαδεύοντας την αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισμό στο ευρωπαϊκό κοινό.
Ο Ζακ Λακαριέρ δεν υπήρξε απλά ένας αρχαιολάτρης μελετητής, αλλά ένας “ανιχνευτής” της συνέχειας του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στο σύγχρονο πολιτισμό. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά: «Όποιος αναζητά ψήγματα της αρχαίας Ελλάδας, δεν πρέπει να ψάχνει στα μνημεία, ούτε καν στους τόπους, αλλά στον τρόπο ζωής, στην παράδοση, σε μια γιορτή, ακόμα και σ’ ένα λαϊκό παραμύθι…»
Η αγάπη του για την Ελλάδα ξεκίνησε από τα μαθητικά του κιόλας χρόνια, όταν διδασκόταν ελληνικά στο λύκειο της Ορλεάνης, της πόλης όπου γεννήθηκε το 1925. Η φιλομάθειά του τον έφερε στο Παρίσι, για φιλολογικές και νομικές σπουδές, ενώ η δίψα για ζωή και περιπέτειες τον ώθησε, σε ηλικία 22 ετών, να ξεκινήσει με τα πόδια ένα ταξίδι στην Ινδία. Τελικά η καρδιά του τον οδήγησε στην Ελλάδα και την Κύπρο όπου πραγματοποίησε πολυάριθμα ταξίδια και, με αχώριστο σύντροφο μια ‘Λέικα’, έφερε πίσω στην Ευρώπη εικόνες μεγάλης ευαισθησίας.
«Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε τόσο ίσες δόσεις, που δεν μένει στο τέλος παρά η αλήθεια» είχε γράψει και, πιστός εραστής του αρχιπελάγους, είχε εκφράσει την επιθυμία –όταν ερχόταν εκείνη η ώρα- να σκορπιστεί η τέφρα του στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Ύδρας και Σπετσών.
Η τελευταία δημόσια εμφάνισή του στην Ελλάδα ήταν στις 4 Σεπτεμβρίου 2005, στο συμπόσιο που είχε διοργανώσει προς τιμή του ο Δήμος Εξωμβούργου Τήνου, με θέμα «Ατενίζοντας το Αιγαίο», και ομιλητές φίλους του Λακαριέρ και σημαντικούς εκπροσώπους των ελληνικών γραμμάτων, όπως ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος και ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης, ο οποίος ξεδίπλωσε άγνωστες πτυχές από τη γνωριμία τους και ξεχασμένα περιστατικά από τη ζωή του Λακαριέρ, όπως για παράδειγμα για τότε που είχε παίξει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, το 1947, το ρόλο του Ξέρξη, τραγουδώντας μάλιστα σε μια διασκευή για Όπερα της Ομώνυμης τραγωδίας του Αισχύλου: Εκείνη τη νύχτα, «μέσα στη σιγαλιά των βουνών όπου οι αντάρτες παραφύλαγαν, απαλλάχτηκα για πάντα από την οπτασία των αρχαίων λιθαριών. Ένιωσα να πεθαίνει μέσα μου μία Ελλάδα και να γεννιέται μια άλλη».
Ο ίδιος ο Ζακ Λακαριέρ, σε σχετική ερώτηση του κοινού, είχε απαντήσει τότε ότι «η Ελλάδα είναι για τους έλληνες και όχι για τους τουρίστες», δίνοντας πάλι τη δική του οπτική για τη χώρα που τόσο αγάπησε.
Ο Ζακ Λακαριέρ είχε τιμηθεί το 1991 με το μεγάλο βραβείο λογοτεχνίας της Γαλλικής Ακαδημίας για το σύνολο του έργου του.
= = = = = =
Πώς ν' αγωνιστείς ενάντια στη σκόνη,
πώς να την υποτάξεις, να τη διαλύσεις,
αφού είναι μέρος του εαυτού μας,
το άστατο και φευγαλέο πρόσωπο
του κόσμου μας;...
=
Στην Ελλάδα η μνήμη δεν γερνάει ούτε ένα δευτερόλεπτο τη χιλιετία - J.L.
«Ερωτευμένος με την Ελλάδα που γνώρισε σε πολυάριθμες περιηγήσεις του από το 1947, οδηγήθηκε σε ένα μυθικό ταξίδι από τον Σοφοκλή μέχρι τα ελληνικά νησιά. Ηταν ο άνθρωπος που μετέφρασε στα γαλλικά τον Βασιλικό, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο. Το σύνολο του έργου του τιμήθηκε με το μέγα βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας το 1991. Οι τελευταίες του επιθυμίες ήταν να αποτεφρωθεί η σορός του και να σκορπιστεί η τέφρα του στην Ελλάδα». - Λε Φιγκαρό
04.11.05 Σε μια κλειστή τελετή, οι στάχτες του ελληνιστή Ζακ Λακαριέρ, σκορπίστηκαν στη θάλασσα μεταξύ Σπετσών και Ύδρας, ακολουθώντας την επιθυμία του συγγραφέα. "Στη Γαλλία, την πατρίδα μου, αισθανόμουν εξόριστος. Εξόριστος από την Ελλάδα. Γι' αυτό πάντα ξαναγυρνάω"
Ο Ζακ Λακαριέρ ήταν ο άνθρωπος που μιλούσε στον ενικό στους Ελληνες θεούς... Ανθρωπιστής, γεμάτος χιούμορ με ένα τεράστιο έργο... Μεγάλη φυσιογνωμία των λογοτεχνικών εκδηλώσεων, ήταν ο πρώτος που μετέφρασε στη Γαλλία Ελληνες ποιητές. - Λε Μοντ
«Η Ελλάδα αποχαιρετά έναν πραγματικό φίλο, έναν ακάματο πρεσβευτή του πολιτισμού μας σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε κάθε έκφανση της ζωής του, ο Jacques Lacarrière, ενσάρκωσε το διαχρονικό ελληνικό πνεύμα: πνεύμα μέτρου και αρμονίας, φωτός και ανθρωπισμού. Διάπυρος εραστής του ελληνισμού, ο Lacarrière όχι μόνο εκπλήρωσε το Ισοκρατικό κριτήριο της συμμετοχής στην ελληνική παιδεία, αλλά, πολύ περισσότερο, μέσα από το πλούσιο συγγραφικό του έργο προσκάλεσε του αναγνώστες του σε ολόκληρο τον κόσμο να γνωρίσουν και να αγαπήσουν την Ελλάδα, αρχαία και σύγχρονη». - Αθήνα, 18 Σεπτεμβρίου 2005, Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός Πολιτισμού κ. Κώστας Καραμανλής
«Ο Ζακ Λακαριέρ υπήρξε κορυφαία πνευματική προσωπικότητα, συγγραφέας που το έργο του είχε τη διεθνή αναγνώριση. Ελληνιστής και Ελληνολάτρης, ο Λακαριέρ έζησε πολύ την Ελλάδα και με βιβλία του, όπως το "Ελληνικό καλοκαίρι", έδωσε ένα σπουδαίο συγγραφικό ψηφιδωτό της ελληνικής ζωής. Αγάπησε και την Κύπρο και έγραψε για το δράμα της, χαρακτηρίζοντας ως "μνημείο ανοησίας της εποχής μας" τη γραμμή που χωρίζει τη Λευκωσία στα δύο. Διαφωνούσε με όσους υποστήριζαν ότι άλλη είναι η αρχαία Ελλάδα και άλλη η σύγχρονη, άλλη η αρχαία γλώσσα και άλλη η σημερινή, διακηρύσσοντας ότι υπάρχει μία και μοναδική Ελλάδα». - Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας
Όταν άστρα και φωτεινά σώματα συναντιούνται και ορισμένες μάλιστα φορές συγκρούονται στα ουράνια, είναι έρωτας.
=
Η Ελλάδα βρίσκεται σε όλο τον κόσμο... Βρίσκεται στις θάλασσες, εκεί που βρισκόταν πάντα από την εποχή του Οδυσσέα...
=
…Το θέμα ήταν να σας γνωρίσω μια χώρα, την Ελλάδα στη συγκεκριμένη περίπτωση, κάνοντάς σας να την αγαπήσετε. Και αντιστρόφως, να σας την κάνω αγαπητή για να τη γνωρίσετε.
=
Αυτό που μας πρόσφεραν οι Ελληνες είναι ένα σύστημα σκέψης μεταδοτικό και αναπαραγόμενο.
Κι αν έχω φύγει μακριά, δεν ξέρω
Τι 'ναι το πιο πραγματικό, η μνήμη μου ή τούτοι οι δρόμοι,
Ποιος είναι ο άνεμος που τούτο το καράβι σπρώχνει,
Ποια η θάλασσα που σπρώχνει τούτα τα πουλιά.
Έφτασα πλάι στη λίμνη με τα χρώματα της ώχρας,
Όπου των σαυροειδών η υπομονή μηρύκαζε
Τη μακροχρόνια γέννα του ανθρώπου.
Ίδια από σένα, μακρινή, μέχρι σε μένα:
Το χέρι σου είναι της λίμνης το ερπετό που ο ύπνος του,
Στην παρυφή της κοσμικής μου μνήμης με προσμένει.
μτφ: Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου
ποιήματα από την υπερρεαλιστική περίοδο (1949-1950)
[Συγγραφική Πορεία, εκδ. Χατζηνικολή)
Φωτογραφίες: halldulivre.fr, hellenicpantheon.gr,
news.in.gr
Εξώφυλλα βιβλίων: protoporia.gr, malliaris.gr, amazon.com
Πληροφορίες: ekp-dipso.gr, laosver.gr
Ακόμα:
- Το Βήμα, 28/9/1997: Ζακ Λακαριέρ, Ο ανένταχτος οδοιπόρος
- Jacques Lacarriere(1925-2005)~Αρκαδία, στον ιστότοπο: Αρκάδες εσμέν
- Ελευθεροτυπία, 30/7/2010: Διαβάζοντας ξημερώματα στην Επίδαυρο...
- I Pastori d'Arcadia di Nicolas Poussin: Etiam In Arcadia Nos
news.in.gr
Εξώφυλλα βιβλίων: protoporia.gr, malliaris.gr, amazon.com
Πληροφορίες: ekp-dipso.gr, laosver.gr
Ακόμα:
- Το Βήμα, 28/9/1997: Ζακ Λακαριέρ, Ο ανένταχτος οδοιπόρος
- Jacques Lacarriere(1925-2005)~Αρκαδία, στον ιστότοπο: Αρκάδες εσμέν
- Ελευθεροτυπία, 30/7/2010: Διαβάζοντας ξημερώματα στην Επίδαυρο...
- I Pastori d'Arcadia di Nicolas Poussin: Etiam In Arcadia Nos
7 Comments:
Συγχαρητήρια.
Καλό μήνα
πανεπιστήμιο αθηνών. πριν μερικά χρονάκια, το πολύ πολύ πέντε, δε θυμάμαι καλά.
ο λακαριέρ μιλά με τἦν άνεση και την απλότητα των σοφών. εξηγεί πώς έφτασε από τα πρώτα εφηβικά του χρόνια την αγάπη για την ελλάδα. ακολουθεί μια μικρή δεξίωση. έρχεται κοντά του μια καθηγήτρια γαλλικής φιλολογίας και ρωτάει το λακαριέρ:
τι σας προσύλκησε τελικά στην ελλάδα; η κουζίνα των χωριών μας; το παστίτσιο; ο μουσακάς;
η "σουράτα', λεκτική αναφορά του λακαριέρ σ'ένα φιλελληνισμό που έχει σχέση με την ανατολή στην οποία εντάσσει την ελλάδα, διατηρώντας γι'αυτήν την τελείως ξεχωριστή θέση που έχει.
εξαιρετικός άνθρωπος. άψογο ποστ, όπως πάντα:)
να υποθέσω ότι διατυπώνεις ψόγο για την καθηγήτρια της γαλλικής φιλολογίας επειδή παρέλειψε να συμπληρώσει σουβλακί ε τζατζικί; Kαι συρτακί, ίσως;
:-)
Φλήναφε,
το υλικό για τον Τσάτουιν είναι συγκεντρωμένο (μένει να επιβεβαιώσω κάποιες πληροφορίες), αλλά ας όψεται ο χρόνος! Ήθελα να τον καταχωρήσω παράλληλα με τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, που τον είχε φιλοξενήσει στο σπίτι του στην Καρδαμύλη, - εκεί που διασκορπίστηκαν και οι στάχτες του -, και πάντα το νιώθω σαν εκκρεμότητα. Μετά και τη δική σου υπενθύμιση, για την οποία σ' ευχαριστώ, θα το κάνω για να ...ησυχάσω. Αμέσως μετά τον Ούγκο Γκουτιέρρεθ Βέγκα.
Για όποιον ενδιαφέρεται σχετικώς, μπορεί να διαβάσει τα σχόλια που έχω γράψει για τον Τσάτουιν στο μπλογκ του ReyCorazón, ΕΔΩ, κατ. Νο. 379
Καλως σε βρηκα..και να εισαι καλα!
Καλά να είμαστε όλοι!
Δημοσίευση σχολίου
<< Home