____________ ____________ ταξιδεύοντας: Απριλίου 2008

ταξιδεύοντας

Τετάρτη 16 Απριλίου 2008

55 ~ Όσκαρ Ουάιλντ: "επιτέλους στο χώμα της Ελλάδας"


Oscar Wilde (1854-1900)
"με φανταζόμουν Σοφοκλή και Αλκιβιάδη"


Impression de voyage

Ζαφείρινη είναι η θάλασσα κι ο ουρανός ομοιάζει
να καίγεται, ως οπάλινος εις τον αγέρα λίθος.
'Εχουν υψώσει τα πανιά· πρίμος φυσάει αγέρας
να πάμε στης ανατολής τις γαλανές τις χώρες.
Από την πλώρη την ψηλήν η Ζάκυνθος προβάλλει,
δάση μικρά μ' ελιόδεντρα, ο βράχος της Ιθάκης,
οι κόλποι κι η ψηλή κορφή του Λύκαιου χιονισμένη
και πέρα οι λουλουδόσπαρτοι λόφοι της Αρκαδίας.
Κανένας ήχος! των πανιών μόνον ακούω το χτύπο
εις τα κατάρτια, στο πλευρό τα κυματάκια σκάζουν
και χαρωπά των κοριτσιών γέλια στην πρύμνη επάνω.
Κι όταν ο ήλιος καίγονταν σε μια πανώρια δύση
και πορφυρός βυθίζονταν στης θάλασσας τα βάθη,
επάτησα, τέλος, κι εγώ το χώμα της Ελλάδος!
..................Κατάκολο - O.W.
μτφ: Στέφανος Λεύκης


Το Κατάκολο σήμερα

Ο Όσκαρ Ουάιλντ επισκέπτεται την Ελλάδα το 1877. Έχει περάσει ένας χρόνος από τον θάνατο του πατέρα του και συνοδεύεται από τον φιλέλληνα και ελληνολάτρη Τζων Πέντλαντ Μάχαφυ, σημαίνοντα ιστορικό και φιλόλογο, και υπεύθυνο καθηγητή του στο Τρίνιτυ Κόλλετζ του Δουβλίνου.

Πρόθεση του καθηγητή, που είχε επισκεφθεί για πρώτη φορά την Ελλάδα δυο χρόνια πριν, είναι να αποτρέψει τον προσηλυτισμό του Ουάιλντ από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και προσπαθεί να τον μεταπείσει να μην ακολουθήσει την επιθυμία του για ένα, ακόμα, ταξίδι στη Ρώμη, σαν αυτό που είχαν κάνει μαζί το καλοκαίρι του 1875. Χριστιανός προτεστάντης στο θρήσκευμα ο Μάχαφυ, πιστεύει ότι η θέα της Ακρόπολης, η επαφή του με τον ιερό χώρο της Ολυμπίας και η επίσκεψη στις Μυκήνες - όπου θα έχουν, μάλιστα, την ευκαιρία να δουν τα πρόσφατα ευρήματα του Σλήμαν -, θα συμβάλλουν ώστε να διαμορφώσει ο εικοσιτριάχρονος, τότε, Όσκαρ, παγανιστικές απόψεις, και ότι αυτό θα τον "γλιτώσει" από τον ρωμαιοκαθολικισμό.


Η περίφημη βιβλιοθήκη του Trinity College

Το ταξίδι αυτό δεν είναι η πρώτη γνωριμία του Όσκαρ Φίνγκαλ Ο' Φλάερτυ Ουίλλς Ουάιλντ, όπως είναι ολόκληρο το όνομά του, με τον ελληνικό πολιτισμό. Η μητέρα του, Τζέην Φρανσέσκα Ουάιλντ, είχε μελετήσει τα ελληνικά από πολύ νεαρή ηλικία, πράγμα ασυνήθιστο για τα κορίτσια της εποχής της. Ένας βιογράφος της γράφει πως μετά τον θάνατο του συζύγου της συνήθιζε να κάθεται στο σαλόνι του σπιτιού της πλατείας Μέριον, και να διαβάζει στα ελληνικά, με δυνατή φωνή, τον Προμηθέα Δεσμώτη, του Αισχύλου, αδιαφορώντας αν την άκουγαν. Ο πατέρας του, Ουίλλιαμ Ουάιλντ, έκανε ένα μεγάλο ταξίδι στην Μεσόγειο το 1837 φροντίζοντας, μαζί με την Ελλάδα, να επισκεφθεί και άλλους τόπους όπου είχε αναπτυχθεί ο ελληνικός πολιτισμός - τόπους που ήξερε μέσα από την μελέτη της ελληνικής ιστορίας -, και ο ίδιος ο Όσκαρ, τρία χρόνια πριν το ταξίδι του στην Ελλάδα, είχε διακριθεί με ένα βραβείο στα αρχαία ελληνικά κατά την αποφοίτησή του από το Τρίνιτυ Κόλλετζ.


«Ήμουν σχεδόν δεκάξι χρόνων όταν άρχισα να αντιλαμβάνομαι το θαύμα και το κάλλος της αρχαίας ελληνικής ζωής. Ξαφνικά, μου φάνηκε πως έβλεπα λευκές φιγούρες να ρίχνουν πορφυρές σκιές πάνω στις ηλιόλουστες παλαίστρες' ομάδες γυμνών νέων και νεαρών παρθένων να κινούνται μέσα σ' ένα βαθύ γαλάζιο φόντο σαν να ήταν πάνω στη ζωφόρο του Παρθενώνα... Από αγάπη σε όλα αυτά, άρχισα να μελετώ ελληνικά με ενθουσιασμό και όσο πιο πολύ τα μελετούσα, τόσο περισσότερο μαγευόμουν... Από μικρός συνήθιζα να ταυτίζομαι με κάθε ξεχωριστό χαρακτήρα που διάβαζα στα βιβλία, αλλά, εκεί ανάμεσα στα δεκαπέντε με δεκάξι, παρατήρησα, με κάποια απορία, ότι μου ήταν πιο εύκολο να με φαντάζομαι ως Αλκιβιάδη ή Σοφοκλή, παρά ως Αλέξανδρο ή Καίσαρα. » - Ο.W.


Απρίλιος 1877: o Οscar Wilde στην Αθήνα
(φωτογραφία του Π. Μωραϊτη)

Μετά την επιστροφή του από την Ελλάδα, δημοσιεύεται το πρώτο του κείμενο, που αφορά στα εγκαίνια της πινακοθήκης Γκρόβενορ και τον επόμενο χρόνο (1878) κερδίζει το ποιητικό βραβείο Νewdigate και τελειώνει με άριστα τις σπουδές του στην Ελληνική και Λατινική Φιλολογία. Το 1880 τυπώνεται το πρώτο θεατρικό του έργο και αυτό είναι το επίσημο ξεκίνημα της λογοτεχνικής του καριέρας μιας και τα βραβευμένα ποιήματά του εκδίδονται για πρώτη φορά το 1881. - (Κ.σ-Μ.)

H τέχνη ασχολείται με την εξαίρεση και το άτομο. Οι καλοί άνθρωποι, ανήκοντας στο κανονικό και, ως εκ τούτου, κοινό τύπο, δεν έχουν καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Οι κακοί άνθρωποι, από τη σκοπιά της τέχνης, είναι γοητευτικό θέμα σπουδής. Αντιπροσωπεύουν το χρώμα, την ποικιλία, το αλλόκοτο. Οι καλοί άνθρωποι εξαγριώνουν το λογικό μας' οι κακοί εξάπτουν τη φαντασία μας. - Ο.W.

Aνάμεσα στον εαυτό μου και τη ζωή υπάρχει διαρκώς ένα νέφος λέξεων. Για χάρη μιας φράσης πετώ στα σκουπίδια το εύλογο και το πιθανό, ενώ η ευκαιρία ενός επιγράμματος με κάνει να παρατώ την αλήθεια. - Ο.W.

Νομίζω ότι μπορώ να πω χωρίς καμμιά έπαρση - αν και δεν θέλω να φανεί ότι υποτιμώ την έπαρση - ότι απ' όλους τους άνδρες της Αγγλίας είμαι ο τελευταίος που χρειάζεται διαφήμιση. Έχω βαρεθεί μέχρι θανάτου να με διαφημίζουν και δεν συγκινούμαι καθόλου βλέποντας το όνομά μου στις εφημερίδες. - Ο.W.

Η ζωή με το ρεαλισμό της μονίμως καταστρέφει το αντικείμενο της τέχνης. Η υπέρτατη ηδονή στη λογοτεχνία είναι να πραγματώνεις το μη υπάρχον - Ο.W.


O καλλιτέχνης εργάζεται προσηλωμένος στο αντικείμενό του. Τίποτε άλλο δεν τον απασχολεί. Τι μπορεί να πουν οι άλλοι δεν του περνά καν από το νου. Τον μαγεύει το έργο εμπρός του και αδιαφορεί για τους άλλους. Γράφω λοιπόν επειδή η συγγραφή μού χαρίζει τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική ηδονή. Αν το έργο μου ευχαριστεί τους λίγους, χαίρομαι. Αν όχι, δεν στενοχωρούμαι διόλου. Όσο για τον όχλο, δεν επιθυμώ να γίνω λαοφιλής συγγραφέας. Αυτό είναι πανεύκολο. - Ο.W.


- Φωτογραφίες: answers.com, nailias.gr, Dublin-workgroups.cwrl.utexas.edu
odysseetheater.com, edwardsamuels.com, morganlibrary.org,
- Tα εξώφυλλα των βιβλίων: από το site της Πρωτοπορίας και τα κείμενα
ανάμεσά τους, είναι από την εξαιρετική έκδοση του Πορτραίτου του Ντόριαν
Γκραίυ
από την Σμίλη, σε μετάφραση του Δημήτρη Γ. Κίκιζα
- Βασική πηγή των πληροφοριών για το ταξίδι του Ο.W. στην Ελλάδα:
από την εισήγηση του Patrick Sammon στο 3ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής
Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών (Βουκουρέστι, Ιουν. 2006)

Τρίτη 1 Απριλίου 2008

54 ~ Τζων Πέντλαντ Μάχαφυ: Μύηση κάτω από τη σκιά των ερειπίων


Sir John Pentland Mahaffy (1839-1919)
Ευρυμαθής και πολυτάλαντος

Ο Τζων Πέντλαντ Μάχαφυ, καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Τρίνιτυ Κόλλετζ του Δουβλίνου, και αργότερα πρύτανης, ήταν φιλόλογος ανωτάτης κλασσικής μόρφωσης, αιγυπτιολόγος και διδάκτωρ μουσικής. Γεννήθηκε κοντά στο Βεβέ της Ελβετίας, και αφού πήρε τα πρώτα του γράμματα εκεί και στην Γερμανία, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Τρίνιτυ και το 1869 έγινε ο πρώτος καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο Δουβλίνο.


Βεβέ

O Μάχαφυ ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1875, ως επ' αμοιβή συνοδός ενός τελειόφοιτου του Καίμπριτζ. Αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού ήταν το θαυμάσιο βιβλίο του "Rambles and Studies in Greece", που μέχρι το 1913 είχε φθάσει στην έβδομη έκδοση. Θέμα του είναι η γεωγραφία της Ελλάδος, η ελληνική ιστορία και η ελληνική εικαστική τέχνη. Η δεύτερη επίσκεψή του στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 1877 και αυτή τη φορά συνοδεύει τον Όσκαρ Ουάιλντ, του οποίου είναι υπεύθυνος καθηγητής. Την προηγούμενη χρονιά είχαν πάει μαζί στην Ρώμη, αλλά αυτή τη φορά ήθελε να αποτρέψει τον φοιτητή του από ένα ακόμα ταξίδι στη Ρώμη από φόβο μήπως προσηλυτισθεί στον ρωμαιοκαθολικισμό. Είχε εμμονές με τον καθολικισμό και προσπαθούσε να απομακρύνει την πιθανότητα ασπασμού του δόγματος από όσους διέκρινε ότι είχαν αυτή την τάση. "Όχι, Όσκαρ, δεν μπορούμε να σε αφήσουμε να γίνεις καθολικός αλλά, αντ' αυτού, θα σε κάνουμε έναν καλό παγανιστή" του είπε, και σε επιστολή του προς τη σύζυγό του, της γράφει πως τα κατάφερε. Η Ακρόπολη, οι Μυκήνες, η αρχαία Ολυμπία είχαν επηρεάσει τον νεαρό Όσκαρ. Δεν έγινε όμως το ίδιο με τον Τζων Σάλλιβαν, που κι αυτός επισκέφθηκε την Ελλάδα μαζί με τον Μάχαφυ. Αν και έμαθε ελληνικά και ήταν φίλος του τότε πρωθυπουργού Τρικούπη, έγινε Ιησουίτης ιερέας και είναι υποψήφιος για οσιοποίηση.


Ολυμπία

Άνθρωπος δραστήριος και πολυτάλαντος, δεν περιοριζόταν μόνον στην ακαδημαϊκή καριέρα του και στην συγγραφή των πολυάριθμων βιβλίων του. Έριχνε σφαίρα και έπαιζε κρίκετ για την Ιρλανδία, και έλεγε πως ήξερε τα πάντα για την ράτσα του κάθε αλόγου κούρσας στην επαρχία του Ούλστερ. Πνευματώδης, πολυμαθής, εκκεντρικός και σνομπ, αν και τον θεωρούσαν ως έναν από τους πιο εριστικούς Δουβλινέζους, ταυτόχρονα τον αναγνώριζαν σαν ένα σπουδαίο πνεύμα που παρά την αναμφισβήτητη εριστικότητά του μπορούσε να είναι και ιδιαίτερα ευγενικός. Ο Όσκαρ Ουάιλντ, με τον οποίο, μάλιστα, είχε κάνει και μακρές συζητήσεις για την ομοφυλοφιλία στην αρχαία Ελλάδα, τον περιγράφει ως τον πρώτο και μεγαλύτερο δασκαλό του.



Από τα πιο αξιόλογα βιβλία του με θέμα την ελληνική Ιστορία και την λογοτεχνία είναι "Η Ιστορία της Κλασσικής Ελληνικής Λογοτεχνίας", "Η Κοινωνική Ζωή στην Ελλάδα από τον Όμηρο ως τον Μένανδρο", "Η Αργυρά Εποχή του Ελληνικού Κόσμου", "Η Ελληνική ζωή και η σκέψη από τον Αλέξανδρο μέχρι την Ρωμαϊκή κυριαρχία", "Ο Ελληνικός Κόσμος υπό την κυριαρχία των Ρωμαίων από τον Πολύβιο μέχρι τον Πλούταρχο". - (Κ.σ-Μ)


- Φωτογραφίες:dbpedia.org, odysseetheater.com
olegus.info, galenfrysinger.com,orgsfrang.com
- Εξώφυλλα: amazon.com
- Βασική πηγή των πληροφοριών: Irish
Institute of Hellenic Studies at Athens