12 ~ Στη Σάμο με τον Φερεϊντούν Φαριάντ

Fereydoun Faryad (1949)
"Ουρανός χωρίς διαβατήριο"

Πατρίδα μου είναι
ένας ουρανός χωρίς διαβατήριο,
χωρίς πύλη.
Μπαίνω απ’ τον αέρα


Over Teheran

Ξένος του γαλάζιου.
Ξένος των νερών.
Στη γη πεσμένα
πέντε μήλα.
Πού να πάω;

...και από την «πατρίδα των μαγικών παραμυθιών», βρέθηκε στη Σάμο


Σάμος

Η πανάρχαια και μακρινή χώρα μου, η Περσία, είναι πατρίδα μαγικών παραμυθιών. Ο πονεμένος λαός της βασανισμένης αυτής χώρας, στο πέρασμα των αιώνων, για να εκφράσει τα όνειρα και τις επιθυμίες του – σε πείσμα των ταπεινώσεων και των αδικιών, που του έχουν επιβληθεί από ξένους και ντόπιους τυράννους – βρήκε καταφύγιο στη δημιουργία παραμυθιών κι ιστοριών. - Φ.Φ


Khoramshahr, Iran

Καυτό μεσημέρι.
Φλυαρίες των σπουργιτιών.
Πέτρες.
Ένα φύλλο αδιάθετο πέφτει.
Εγώ συλλογιέμαι
το Χοραμσάρ.

Ο Πέρσης λογοτέχνης έρχεται, για πρώτη φορά, στην Ελλάδα το 1980 και στην Σάμο συναντά τον Γιάννη Ρίτσο.

= = = =

Από την εκδήλωση μνήμης για το Γιάννη Ρίτσο που οργάνωσε στις 15 Μαΐου 2006 η Ελεύθερη Έκφραση Γυναικών Βριλησσίων:

O Γιάννης Ρίτσος είναι ο πιο διάσημος Έλληνας ποιητής στην Περσία και ένα από τους πιο αγαπημένους ξένους ποιητές στη χώρα μου.

Tον θαυμάζουν μαζί με τους μεγάλους ποιητές, όπως τον Λόρκα, τον Νερούντα, τον Μαγιακόβσκι, τον Πωλ Ελυάρ και τον T.S. Elliot.

Συναντήθηκα για πρώτη φορά μαζί του στις 4 Αυγούστου, στο όμορφο σπίτι του, στο Καρλόβασι της Σάμου. Αυτή η συνάντηση, που για μένα ήταν μια μοιραία συνάντηση στο χώρο και το χρόνο, κατέληξε σε μία μακρόχρονη φιλία και συνεργασία και μέσω αυτού έμαθα να αγαπώ πολλά πράγματα, και την Ελλάδα.


Πηγαίνομε στο σπίτι του
Παίρνει το διεθνές μας σώμα μές στο σπίτι του
και στο μικρό σαν βάρκα δωμάτιο
σαν ένας παλιός θαλασσοδαρμένος ναυτικός
μάς αποκαλύπτει τη θάλασσα
Ο Ρίτσος λέει: αυτό είναι το σπίτι μου
πλάι στις απλές καρδιές άλλων σπιτιών
…
Και μετά μας χαρίζει μερικές θαλασσόπετρες
χαραγμένες με εικόνες αρχαίων εραστών
κλαδιά ελιάς στα χέρια τους
συνεχίζοντας τις αιώνιες γραμμές της οδύνης


Σάμος, Καρλόβασι

Ο Γιάννης Ρίτσος ύψωσε τις απαιτήσεις μου και απ’ την ποίηση και απ’ τους ανθρώπους. Με δίδαξε πώς να δω τους ανθρώπους πώς να τους αγαπήσω και πώς να επεξεργασθώ το υλικό που είχα μέσα μου και να το κάνω ποίηση χρήσιμη για τον αναγνώστη.

Φυλακισμένα ποιήματα χρόνια και χρόνια.
Οι λέξεις αιωρούνται σαν ανεκπλήρωτες
επιθυμίες.
Περιμένουν.

Για μένα ήταν μια ευτυχία που τον εγνώρισα. Μια ευτυχία που πάντα την συνοδεύει μια σκιά θλίψης.


Mε τον Χρίστο Αλεξίου, Βριλήσσια 15/5/2006

= = = =


Elfie Besuden: Σάμος

Ο πόλεμος Ιράν–Ιράκ (1980-1988) τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τη χώρα του οριστικά.

Επαναστάσεις, πόλεμοι, πραξικοπήματα,
και πάλι, και πάλι, και πάλι.
Κι ένας τυφλός ζητιάνος
μ' ένα κλουβί πουλιού στο χέρι
περνάει χτυπώντας το ραβδί του
στο σκοτεινό δρόμο.


Το μουσουλμανικό τέμενος Jame στο Khoramshahr πριν

...και μετά τον πόλεμο


Ερειπωμένος κόσμος,
καμένη ιστορία,
αρχεία πεταμένα στους δρόμους
χωρίς άλογο, χωρίς τροχό, χωρίς σημαία.
Κι ένα κοτσύφι
μάταια προσπαθεί
να θυμηθεί το τραγούδι του.


Robert F. Bukaty / AP

…όλοι ονειρεύονται να σταματήσει ο πόλεμος, να γεμίσει ο ουρανός χαρταετούς και πολύχρωμα μπαλόνια.



Ο Αλβάν στην ταράτσα κρατάει στη φούχτα του τους σπάγκους των πολύχρωμων μπαλονιών του που σχηματίζουν πάνω από το κεφάλι του ένα ουράνιο τόξο. Όταν φυσάει ένα δροσερό αεράκι νιώθει να χάνει το βάρος του, σαν να φυτρώνουν φτερά στα πλευρά του και τα πόδια του ανάλαφρα αιωρούνται χωρίς ν’ αγγίζουν την ταράτσα.
Φ.Φ.:«Το όνειρο του Αλβάν»

= = = =

Πάνε εικοσιένα χρόνια που ο Φερεϊντούν Φαριάντ ζει στην Ελλάδα. Όμως η χορήγηση της ελληνικής υπηκόοτητας στον Πέρση ποιητή, δεν δόθηκε με την ίδια ευκολία που δόθηκε σε Τσετσένους και Γεωργιανούς «ψηφοφόρους» ή σε αθλητές που είχαν «Ελληνίδα προγιαγιά».
Επιστρέφοντας από ολιγοήμερες διακοπές, βρήκε στο σπίτι του μήνυμα να επισκεφθεί το μέγαρο της Αστυνομίας, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Εκεί τον ενημέρωσαν ότι μπορεί να υποβάλει αίτηση ανανέωσης της άδειας παραμονής στη χώρας μας, ώστε να μπορεί να στηρίξει και τυπικά το αίτημά του για απόκτηση της ελληνικής υπηκοότητας.
ΓΡ.Ρ. – Ελευθεροτυπία, 16/8/99

Πικρή ξενιτιά.
Ούτε γράμμα, ούτε χτύπημα της πόρτας.
Τίποτα.
Ένα σπουργίτι
κάθισε στο παράθυρό μου
μ' ένα στίχο της Σαπφώς
στο ράμφος του.


Ο Φερεϊντούν Φαριάντ σε παιδική ηλικία

Τα χρόνια περνούν.
Ο ήλιος, με τον ίδιο ρυθμό,
ανοιγοκλείνει τα παράθυρα.
Παιδιά γεννιούνται.
Οι μέρες κυκλοφορούν με τρίκυκλα.
Γερνάμε.



Πάλι καλά, που ύστερα από 15 χρόνια παραμονής στην Ελλάδα, τη μετάφραση των επιφανέστερων εκπροσώπων των ελληνικών γραμμάτων στα περσικά και την εγγραφή του με τιμητικούς επαίνους στην Ένωση Έλλήνων Συγγραφέων, δεν του ζήτησαν κάποιοι φωστήρες της απίστευτης ελληνικής γραφειοκρατίας να διαγωνιστεί και στα τρίποντα, με εξεταστή τον Μπαζάρεφ...
...ο Pώσος μπασκετμπολίστας Σεργκέι Μπαζάρεβιτς, που εξασφάλισε σε χρόνο ρεκόρ την ελληνοποίησή του για να μεταγραφεί στον ΠΑΟΚ, έφερε στο διαβατήριό του σφραγίδα του ελληνικού προξενείου τού Νοβοροσίσκ, σύμφωνα με την οποία η μητέρα του είναι ελληνικής καταγωγής (Πόντια)……Προφανώς, οι ρίζες της μητέρας τού κ. Μπαζάρεβιτς χάνονται στα βάθη της Ιστορίας -ίσως και στην εποχή της Aργοναυτικής Eκστρατείας- και ως εκ τούτου είναι αδύνατη η ασφαλής εξακρίβωση των στοιχείων που έδωσε ο συμπαθής μπασκετμπολίστας. Εξ ου και το σφάλμα του κ. Φαριάντ Ραχίμι. Αν δήλωνε Ελληνας καταγόμενος από Αθηναίο αιχμάλωτο της εποχής των Περσικών Πολέμων ή της εκστρατείας του Mεγάλου Αλεξάνδρου, ίσως σήμερα να είχαν λυθεί τα προβλήματά του… - ΓΡ.Ρ. - Eλευθεροτυπία, 6/08/99

Μιλάω στα δέντρα περσικά
Εγώ είμαι ξένος.

Μιλάω στα δέντρα περσικά.
Τα δέντρα μού αποκρίνονται.
Μέσα σ' αυτή τη συγγένεια
δεν είμαι ξένος




Τι όνειρα έβλεπα απόψε στον ύπνο μου,
όλο περιστέρια, χαρταετούς και πολύχρωμα μπαλόνια...

Όνειρα με Χαρταετούς και Περιστέρια
Περσία 1984 – Μετάφραση Γιάννη Ρίτσου (εκδ. Κέδρος)

O Φερεϊντούν Φαριάντ «αισθάνεται μεγάλη τιμή», που αποσπάσματα από αυτό το παραμύθι του, περιέχονται στην διδακτική ύλη της ε' και στ' τάξης του ελληνικού δημοτικού σχολείου.



1986 Περσία: Κρατικό Βραβείο για την καλύτερη μετάφραση και την καλύτερη λογοτεχνική γλώσσα για το βιβλίο Το Κύμα.

2005 Eλλάδα: Βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Μεταφραστών Λογοτεχνίας για την μετάφραση από τα ελληνικά στα περσικά Το Ημερολόγιο Εξορίας, Ανθολογία Ποίησης του Γ. Ρίτσου.


يانيس‌ريتسوس

Εικόνες της ειρήνης *
(ανέκδοτο ποίημα του Φερεϊντούν Φαριάντ σε μετάφραση Γιάννη Ρίτσου)

Γι αυτόν ο κόσμος είναι ένα βιβλίο της Ιστορίας.
Κάθε μέρα
κατεβαίνει τα σκαλοπάτια
και πατάει το πόδι του στη γη
Διαβάζει ανθρώπους
σαν τις παλιές σελίδες αυτού του βιβλίου
και λέει:
"Πόσο αγαπώ τα κεφάλαια της γονιμότητας,
πόσο αγαπώ τα κεφάλαια του Έρωτα,
τα κεφάλαια της φιλίας,
τα κεφάλαια της πρασινάδας..."

Φτάνει κοντά στα ερείπια,
μυρίζεται το μπαρούτι,
βλέπει τα φύλλα των δένδρων
είναι από μολύβι.

Η καρδιά του νυχτώνει και φωνάζει: Ω,
τούτος ο κόσμος είναι ένα βιβλίο πολυσέλιδο
πόσο αγαπώ τα κεφάλαια της ειρήνης.



Αλληγορίες *
(ανέκδοτο)

Ένας κότσυφας έχτισε σπίτι σε σιωπηλό χωράφι.
Οι ποιητές
όρισαν το ηλιοτρόπιο
αλληγορία του ήλιου
Το σιτάρι
αλληγορία του ψωμιού
Τις λέξεις
αλληγορία της ελευθερίας.

* Για την αναδημοσίευση των δύο ανέκδοτων ποιημάτων, ο ποιητής παρακαλεί να επικοινωνήσετε μαζί του: fereydoun_faryad@yahoo.com - τηλ: 210 8643741



Από τον Oυρανό χωρίς διαβατήριο

Τη γλώσσα της ποίησης την έμαθα
απ' τ' άστρα, απ' τα πουλιά, απ' τα φύλλα
κι απ' τους πλανόδιους τροχιστές.

* * *

Καλύπτω τις τρύπες
με φεγγάρι, με ποιήματα
ή με τα φιλιά σου.

* * *

Εγώ κοιμάμαι.
Οι λέξεις αγρυπνούν
Σχηματίζουν στον ύπνο μου
πουλιά και δέντρα.
Ξυπνώ
Ούτε πουλί ούτε δέντρο.

* * *

Όλα μου τα ταξίδια εσύ.
Όλες μου οι θάλασσες εσύ.
Όλα μου τα ναυάγια εσύ.
Όταν σε συλλογιέμαι
ένας άνεμος με παίρνει
μαζί με το κρεβάτι μου
χωρίς πυξίδα, χωρίς τιμόνι, χωρίς πανί.

Φερεϊντούν Φαριάντ

= = = =

Φερεϊντούν Φαριάντ: Μεταφράζοντας Ρίτσο στα περσικά
από την Ελευθεροτυπία - 21/03/2006

Ο Πέρσης ποιητής Φερεϊντούν Φαριάντ γεννιέται στο Χοραμσάρ της Περσίας (1949), από φτωχή οικογένεια, χωρίς ποτέ να απομακρύνεται από την αρχαία θρησκεία των Περσών, τον ζωροαστρισμό. Σήμερα, Ημέρα της Ποίησης, γιορτάζουν οι ζωροάστρες την Πρωτοχρονιά τους, που στα περσικά ονομάζεται Νο Ρουζ. Καταφέρνει, παρά τις οικονομικές δυσκολίες του, να σπουδάσει και να μάθει ξένες γλώσσες (αγγλικά και γαλλικά), ώσπου έρχεται στην Ελλάδα το 1980.

Συνδέεται αμέσως με τον Γιάννη Ρίτσο, με τον οποίο συνεργάζεται την πενταετία '85-'90 σε μεταφράσεις ποιημάτων του μεγαλύτερού του σε ηλικία ποιητή. Τα «Ημερολόγια εξορίας» (1990) είναι η πρώτη ανθολογία του Γιάννη Ρίτσου στα περσικά. Ομως, η δεύτερη ανθολογία «Πέτρινος χρόνος» (2004) του έφερε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης ελληνικού έργου σε ξένη γλώσσα. Περιλαμβάνεται η ομότιτλη συλλογή, ο «Ανθρωπος με το Γαρύφαλλο», επιλογή από τα «Ημερολόγια εξορίας», καθώς και τα μεγάλα ποιήματα «Γράμμα στον Ζολιό Κιουρί», «Ακροβολισμός», «Το ποτάμι κι εμείς», «Τρία χορικά», «Ο γιος μου το φεγγάρι μου», «Η ανυπόταχτη πολιτεία», «Τα ημερολόγια και επιστολές φαντάρου» (αποσπάσματα ενός χαμένου έργου του Ρίτσου), «Το χρέος των ποιητών», «Ο Ηρακλής και εμείς».

Τον Πέρση, φίλο της ελληνικής ποίησης, τιμά η ΕΤ1: Το πορτρέτο «Φερεϊντούν Φαριάντ: Ουρανός χωρίς διαβατήριο», σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γιατζουτζάκη, προβάλλεται αύριο στις 10 μ.μ. στην εκπομπή «Παρασκήνιο». Στα ελληνικά, κυκλοφόρησαν η ποιητική συλλογή «Ουρανός χωρίς διαβατήριο» («Γνώση», 1995), το βιβλίο για παιδιά, σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου, «Ονειρα με χαρταετούς και περιστέρια» («Κέδρος», 1988) και η Ανθολογία Κλασικής Περσικής Ποίησης («Αρμός», 1997).

Μάλιστα, απόσπασμα από τα «Ονειρα» έχει συμπεριληφθεί στο ανθολόγιο λογοτεχνικών κειμένων της Ε' και ΣΤ' Δημοτικού, «Με λογισμό και μ' όνειρο». Εν τω μεταξύ, έχει ετοιμάσει στα ιρανικά τη μετάφραση ανθολογίας ογδόντα οκτώ ποιητών, από τον Καβάφη μέχρι σήμερα, με τον τίτλο «Φωτεινό παράθυρο». Στη μητρική του γλώσσα ο Φερεϊντούν Φαριάντ έχει επίσης αποδώσει διηγήματα του Αντώνη Σαμαράκη.

«Παρομοιάζω τη μετάφραση με το αρνητικό μιας φωτογραφίας. Το βουτάς στο οξύ των λέξεων της μητρικής γλώσσας για να εμφανιστεί. Τότε η φωτογραφία που είναι η μετάφραση, καταλαβαίνω ότι είναι ωραία. Μετά το επεξεργαζόμαστε, δεν το δίνουμε αμέσως στη δημοσιότητα, όπως το βλέπουμε στο πρωτότυπο». Αυτό είναι το μεταφραστικό φως του Φερεϊντούν Φαριάντ. - Β.Κ.Κ.

- Φωτογραφίες, πίνακας, εξώφυλλο βιβλίου: samos.net.gr,
pz.rawa.org, samos.gr, ostan-kz.ir, greekislands.com,
samos.et.tudelft.nl, besuden.at, users.att.sch.gr,
protoporia.gr, trekearth.com, dav-rosenheim.de
- Ποιήματα καικείμενα του Φ.Φ.: από το dedalus.gr
και από την εκδήλωση στα Βριλήσσια.
- Tα δύο ανέκδοτα ποιήματα του Φερεϊντούν Φαριάντ,
παραχωρήθηκαν στο "ταξιδεύοντας" από τον ποιητή

= = = = = =

Ενημέρωση 6/2/2012

- in.gr: Πέθανε ο Ιρανός ποιητής Φερεϊντούν Φαριάντ

Ο Ιρανός ποιητής και φίλος της ελληνικής ποίησης, Φερεϊντούν Φαριάντ, πέθανε το βράδυ της Κυριακής σε ηλικία 63 ετών, χτυπημένος από τον καρκίνο. Ο Φερεϊντούν Φαριάντ εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα από το 1980 και συνδέθηκε εξαρχής με τον Γιάννη Ρίτσο. Η ελληνική πολιτεία τον τίμησε, το 2005, με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης ελληνικού έργου σε ξένη γλώσσα, για την ανθολογία του Γιάννη Ρίτσου «Πέτρινος χρόνος», στα ιρανικά. Στη μητρική του γλώσσα έχει επίσης αποδώσει την ανθολογία νεοελληνικής ποίησης με τίτλο «Η ελληνική ποίηση του Σήμερα - Φωτεινό Παράθυρο σε 100 χρόνια ελληνικής μοντέρνας ποίησης». Επίσης, έχει μεταφράσει ποιήματα της Σαπφούς, με τίτλο «Τα τραγούδια του Έρωτα και η Σελήνη της Μοναξιάς». Ως ποιητής, ο Φερεϊντούν Φαριάντ έχει τιμηθεί για την ποιητική του συλλογή «Ουρανός χωρίς Διαβατήριο», με το Βραβείο Ευρωπαϊκής Εταιρείας Επιστημόνων, Λογοτεχνών και Καλλιτεχνών 2001. Το έργο του για παιδιά «Όνειρα με Χαρταετούς και Περιστέρια»,
έχει τιμηθεί με το βραβείο Άντερσεν και, μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Γιάννη Ρίτσο, διδάσκεται σε ανθολογία της Ε' και ΣΤ' δημοτικού σχολείου. O Φερεϊντούν Φαριάντ γεννήθηκε το 1949 στην Χοραμασάρ της Περσίας, από φτωχή οικογένεια. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες σπούδασε κοινωνικές επιστήμες και συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Στην Ελλάδα σπούδασε αρχαία και νέα ελληνικά. Ο ποιητής, συγγραφέας παιδικών βιβλίων και μεταφραστής υπήρξε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων και είχε ελληνική υπηκοότητα. Το πορτρέτο του Ιρανού ποιητή και συγγραφέα είχε παρουσιαστεί στην κπομπή «Παρασκήνιο», της ΕΤ1, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γιατζουζάκη. Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

- Η Αυγή, 7/2/2012: Πέθανε ο Φερεϊντούν Φαριάντ: Ένας Ιρανός φίλος

Πραγματικός φίλος της Ελλάδας και της ποίησής της, αγαπητός φίλος και μεταφραστής του Γιάννη Ρίτσου, ποιητής ο ίδιος και συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ο Ιρανός ποιητής Φερεϊντούν Φαριάντ, πέθανε το βράδυ της Κυριακής σε ηλικία 63 ετών, χτυπημένος από τον καρκίνο. Η γνωριμία του με τον Ρίτσο υπήρξε καθοριστική και για τον ίδιο, όπως συχνά έλεγε, αλλά και για την σχέση του με την Ελλάδα. "Αυτή η συνάντηση που για μένα ήταν μια μοιραία συνάντηση στον χώρο και στον χρόνο, κατέληξε σε μια μακροχρόνια φιλία και συνεργασία. Μέσω του Ρίτσου έμαθα να αγαπώ πολλά πράγματα και την Ελλάδα" έλεγε χρόνια αργότερα ο Φαριάντ. Εγκαταστάθηκε στη χώρα μας το 1980 και έκτοτε υπήρξε ο βασικός συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην ελληνική ποίηση και το ιρακινό αναγνωστικό κοινό. Ουσιαστική γέφυρα της ελληνικής ποίησης με το Ιράκ. Μετάφρασε Ρίτσο και Ελύτη, μετέφερε στη μητρική του γλώσσα την ανθολογία νεοελληνικής ποίησης με τίτλο «Η ελληνική ποίηση του Σήμερα - Φωτεινό Παράθυρο σε 100 χρόνια ελληνικής μοντέρνας ποίησης», μετάφρασε επίσης ποιήματα της Σαπφούς, με
τίτλο «Τα τραγούδια του Έρωτα και η Σελήνη της Μοναξιάς». Η ανθολογία του Γιάννη Ρίτσου "Πέτρινος χρόνος" στα ιρανικά, του χάρισε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης ελληνικού έργου σε ξένη γλώσσα. Ως ποιητής, ο Φερεϊντούν Φαριάντ έχει τιμηθεί για την ποιητική του συλλογή «Ουρανός χωρίς Διαβατήριο», με το Βραβείο Ευρωπαϊκής Εταιρείας Επιστημόνων, Λογοτεχνών και Καλλιτεχνών 2001. Το έργο του για παιδιά «Όνειρα με Χαρταετούς και Περιστέρια», έχει τιμηθεί με το βραβείο Άντερσεν και, μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Γιάννη Ρίτσο, διδάσκεται σε ανθολογία της Ε' και ΣΤ' δημοτικού σχολείου. O Φερεϊντούν Φαριάντ γεννήθηκε το 1949 στην Χοραμασάρ της Περσίας, από φτωχή οικογένεια. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες σπούδασε κοινωνικές επιστήμες και συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Στην Ελλάδα σπούδασε αρχαία και νέα ελληνικά.
... ... ...

11 ~ Στον Πόρο, και αλλού, με τον Χένρυ Μίλλερ

Henry Miller (1891-1980)
"το φως της Ελλάδας μου άνοιξε τα μάτια, διαπέρασε
τους πόρους μου, διεύρυνε ολόκληρη την ύπαρξή μου"


«έλα να λουστείς στο εκτυφλωτικό ελληνικό φώς», του γράφει ο Λώρενς Ντάρρελ…

... και ο Χένρι Μίλερ, που διέμενε τότε στο Παρίσι, αψηφώντας τους κακούς οιωνούς -όταν τα μηνύματα του Β Παγκοσμίου πολέμου διαγράφονταν στον ορίζοντα- αποφασίζει να έρθει στην Ελλάδα το 1939, έχοντας εξασφαλίσει τη φιλοξενία του άγγλου συγγραφέα Λόρενς Ντάρελ, ο οποίος ζούσε στην Κέρκυρα. Αρχικά κινήθηκε χωρίς πρόγραμμα, πηγαίνοντας αποδώ και αποκεί. Θα εντυπωσιαστεί από τις συναντήσεις του με τον Κατσίμπαλη, τον Σεφέρη, τον Αντωνίου, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσάτσο και εξαιτίας τους θα παρατείνει τη διαμονή του. Θα φύγει από την Ελλάδα πιεζόμενος από την αμερικανική πρεσβεία που ήθελε να εγκαταλείψουν οι υπήκοοί της τον τόπο, λόγο του πολέμου που είχε αρχίσει πλέον.

- από το οπισθόφυλλο του βιβλίου του Χένρυ Μίλλερ "Ο κολοσσός του Μαρουσιού"
Μετάφραση: Ιωάννα Καρατζαφέρη
εκδ. Μεταίχμιο, 2003
(ακολουθούν αποσπάσματα)

Δεν ήξερα τότε πως μια μέρα θα στεκόμουν μπροστά στις Μυκήνες ή στη Φαιστό, ή πως θα ξυπνούσα κάποιο πρωινό και κοιτάζοντας μέσα από ένα φινιστρίνι θα έβλεπα με τα ίδια μου τα μάτια τον τόπο για τον οποίο είχα γράψει σ' ένα μου βιβλίο αλλά που ποτέ δεν ήξερα ότι υπήρχε ούτε ότι είχε το ίδιο όνομα με αυτό που του είχα δώσει με την φαντασία μου. Στην Ελλάδα σού συμβαίνουν θαυμαστά πράγματα - θαυμαστά καλά πράγματα, που δεν μπορεί να συμβούν πουθενά αλλού στον κόσμο. Με κάποιον τρόπο, σχεδόν σαν Εκείνος να έγνεφε συναινετικά, η Ελλάδα παραμένει κάτω από την προστασία του Δημιουργού.

* Δεν θα είχα πάει ποτέ στην Ελλάδα αν δεν υπήρχε εκείνο το κορίτσι, η Μπέτι Ράιαν, που έμενε στο ίδιο σπίτι μ' εμένα στο Παρίσι. Ένα βράδυ, πάνω από ένα ποτήρι κρασί, άρχισε να μιλάει για τις εμπειρίες της από τις περιηγήσεις της στον κόσμο. [....] Αυτό το κορίτσι δεν είναι ακριβώς μια αφηγήτρια, αλλά ένα είδος καλλιτέχνιδας, αφού κανένας δεν μου έχει δώσει την ατμόσφαιρα ενός τόπου με τόση πληρότητα όσο αυτή για την Ελλάδα. Πολύ αργότερα ανακάλυψα ότι ο τόπος όπου είχε περιπλανηθεί, κι εγώ μαζί της, ήταν κοντά στην Ολυμπία, όμως τότε για μένα ήταν απλώς η Ελλάδα, ένας κόσμος από φως τέτοιο που ποτέ δεν είχα ονειρευτεί και ποτέ δεν ήλπιζα να δω.

Για μήνες πριν από αυτή τη συζήτηση λάμβανα γράμματα από την Ελλάδα από τον φίλο μου τον Λόρενς Ντάρελ, ο οποίος είχε κυριολεκτικά κάνει πατρίδα του την Κέρκυρα. Τα γράμματά του ήταν επίσης θαυμάσια, ωστόσο μη πραγματικά για μένα. Ο Ντάρελ είναι ποιητής και τα γράμματά του ήταν ποιητικά. Μου προκαλούσαν κάποια σύγχυση, επειδή το μο όνειρο και η πραγματικότητα, το ιστορικό και το μυθολογικό, μπλέκονταν τόσο καλλιτεχνικά. Αργότερα ανακάλυψα και μόνος μου ότι αυτή η σύγχυση είναι πραγματική και δεν οφείλεται εντελώς στην ποιητικότητα. Αλλά τότε νόμιζα πως ξετύλιγε την τέχνη του, ότι αυτός ήταν ο δικός του τρόπος να με κάνει να αποδεχτώ τις επανειλημμένες προσκλήσεις του να πάω και να μείνω μαζί του.

* Στη Μασσαλία πήρα το καράβι για τον Πειραιά. [....] Το ταξίδι θα κρατούσε τέσσερις πέντα μέρες, κάτι που μου έδινε αρκετό χρόνο για να γνωριστώ με εκείνους για τους οποίους ήθελα να μάθω περισσότερα. Εντελώς τυχαία, ο πρώτος φίλος που έκανα ήταν ένας έλληνας φοιτητής της ιατρικής που επέστρεφε από το Παρίσι. Μιλούσαμε γαλλικά. Το πρώτο βράδυ συζητούσαμε μέχρι τις τρεις ή τέσσερις τα ξημερώματα, κυρίως για τον Κνουτ Χάμσουν, με τον οποίο, όπως ανακάλυψα, οι Έλληνες ήταν παθιασμένοι. Στην αρχή φαινόταν περίεργο να μιλάμε γι αυτόν τον μεγαλοφυή από τον Βορρά ενώ πλέαμε σε ζεστά ύδατα. Αλλά εκείνη η συζήτηση με δίδαξε αμέσως ότι οι Έλληνες είναι ένας ενθουσιώδης, φιλομαθής, παθιασμένος λαός. Το πάθος - ήταν κάτι που μου είχε λείψει πολύ στη Γαλλία.

* Αυτή την πρώτη νύχτα περπάτησα γοητευμένος γύρω από το Ζάππειο. Παραμένει στη μνήμη μου όπως κανένα άλλο πάρκο απ' όσα ξέρω. Είναι η πεμπτουσία του πάρκου, εκείνο το κάτι που νιώθεις μερικές φορές όταν κοιτάζεις έναν πίνακα ή ονειρεύεσαι κάποιο μέρος όπου θα ήθελες να βρεθείς και ποτέ δεν βρίσκεις.


Ζάππειο, νύχτα (φωτ: PorcoMondo - flickr.com)

* Την άλλη μέρα αποφάσισα να πάρω το καράβι για την Κέρκυρα, όπου με περίμενε ο φίλος μου ο Ντάρελ. [....] Δεν περάσαμε από τον Ισθμό της Κορίνθου, επειδή είχαν γίνει κατολισθήσεις. Ουσιαστικά κάναμε το γύρο της Πελοπονήσσου. Το δεύτερο βράδυ σταματήσαμε στην Πάτρα, απέναντι από το Μεσολόγγι. Από τότε ήρθα πολλές φορές σε αυτό το μέρος, πάντα την ίδια περίπου ώρα, και πάντα δοκίμαζα την ίδια γοητεία.


Πάτρα, από το πλοίο (φωτ: lenidenengelse - flickr.com)

[....] "Μα το Θεό, ναι, μου αρέσει" έλεγα ξανά και ξανά στον εαυτό μου καθώς στεκόμουν στην κουπαστή και απολάμβανα την κίνηση και την οχλαγωγία. Έγειρα πίσω και κοίταξα ψηλά τον ουρανό. Ήταν υπέροχος. Ένιωσα εντελώς αποξενωμένος από την Ευρώπη. Είχα μπει σ' ένα καινούργιο πραγματικό βασίλειο ως ελεύθερος άνθρωπος - όλα είχαν συνταιριαστεί για να κάνουν την εμπειρία μοναδική και γόνιμη. Χριστέ μου, ήμουν ευτυχισμένος. Αλλά για πρώτη φορά στη ζωή μου ήμουν ευτυχισμένος με πλήρη συνείδηση ότι ήμουν ευτυχισμένος.

* Ο Ντάρελ περίμενε στην αποβάθρα με τον Σπύρο τον Αμερικάνο, τον υπηρέτη του. Το Καλάμι ήταν μια ώρα μακριά, το μικρό χωριό στη βόρεια άκρη του νησιού όπου βρισκόταν το σπίτι του Ντάρελ. Πριν καθίσουμε για το μεσημεριανό, κολυμπήσαμε μπροστά από το σπίτι. Δεν είχα μπει στο νερό περίπου είκοσι χρόνια. Ο Ντάρελ και η Νάνσι, η γυναίκα του, ήταν σαν ένα ζευγάρι δελφινιών' ζούσαν κυριολεκτικά μέσα στο νερό. Μετά το μεσημεριανό πήραμε έναν υπνάκο και ύστερα τραβήξαμε κουπί μέχρι έναν άλλο μικρό όρμο, περίπου ενάμισι χιλιόμετρο μακριά, όπου υπήρχε ένα μικρό άσπρο εκκλησάκι. Εδώ βαφτιστήκαμε εκ νέου γυμνοί.

[....] Στο Καλάμι οι μέρες κυλούσαν σαν τραγούδι. Πού και πού έγραφα κανένα γράμμα ή προσπαθούσα να ζωγραφίσω καμιά υδατογραφία.


Κέρκυρα, Καλάμι (φωτ: strafefox - flickr.com)

[....] Όταν εμφανίστηκε και πάλι η κοντέσα, μας έπεισε να περάσουμε μερικές ημέρες στο δικό της κτήμα στην άλλη μεριά του νησιού. Περάσαμε τρεις υπέροχες μέρες μαζί, και τότε, μέσα στη μέση της νύχτας, κινητοποιήθηκε ο ελληνικός στρατός. Δεν είχε κηρυχτεί ακόμη ο πόλεμος, αλλά η εσπευσμένη επιστροφή του βασιλιά στην Αθήνα ερμηνεύτηκε από όλους ως κακός οιωνός. Όποιος είχε τα μέσα φαινόταν αποφασισμένος να ακολουθήσει το παράδειγμα του βασιλιά. Η πόλη της Κέρκυρας βρισκόταν πραγματικά σε πανικό. Ο Ντάρελ ήθελε να καταταγεί στον ελληνικό στρατό για να υπηρετήσει στο αλβανικό μέτωπο. Ο Σπύρος, που είχε κάποια ηλικία, ήθελε επίσης να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Πέρασαν μερικές ημέρες μέσα σε υστερικές χειρονομίες και τότε, σαν όλα να είχαν τακτοποιηθεί από κάποιον ιμπρεσάριο, βρεθήκαμε όλοι να περιμένουμε το καράβι να μας πάρει για την Αθήνα. [....] Σκεφτόμουν τις χωρικές και τα κουρελιάρικα παιδιά που σύντομα δεν θα είχαν να φάνε, κι εκείνο το βλέμμα στα μάτια τους καθώς μας αποχαιρετούσαν. Φαινόταν δειλό που έφευγα έτσι, αφήνοντας τους αδύναμους και τους αθώους στη μοίρα τους. Πάλι τα λεφτά. Αυτοί που έχουν βρίσκουν διέξοδο, εκείνοι που δεν έχουν σφαγιάζονται. Έπιασα τον εαυτό μου να προσεύχεται να μας συλλάβουν στην πορεία οι Ιταλοί, για να μην τη βγάζαμε καθαρή μ' αυτό τον αναίσχυντο τρόπο.

* Από την βεράντα του δωματίου μου στο Γκραντ Οτέλ βλέπω την πλατεία Συνταγματος, που τα βράδια μαυρίζει από τον κόσμο, χιλιάδες άνθρωποι που κάθονται σε τραπεζάκια φορτωμένα ποτά και παγωτά, με τα γκαρσόνια να πηγαινοέρχονται με δίσκους από τα καφενεία γύρω από την πλατεία.

Εδώ κάποιο βράδυ συνάντησα τον Κατσίμπαλη, ο οποίος γυρνούσε στο Μαρούσι. Ήταν μια καθοριστική συνάντηση. [....] Στην ψηλή βεράντα στο Μαρούσι, καθώς το φως από τους άλλους κόσμους άρχιζε να ρίχνει τη λαμπρότητά του, συνέλαβα την παλιά και την καινούργια Ελλάδα στην απαλή τους διαύγεια, και έτσι παραμένουν στη μνήμη μου. Τη στιγμή εκείνη κατάλαβα ότι δεν υπάρχει παλιά ή καινούργια, μόνο η Ελλάδα, ένας κόσμος που συλλαμβάνεται και δημιουργείται αενάως. Ο άνθρωπος που μιλούσε είχε πάψει να έχει ανθρώπινο μέγεθος ή διαστάσεις και είχε γίνει ένας Κολοσσός, του οποίου η σιλουέτα λικνιζόταν πίσω μπρος με τον βαθύ, συρτό ρυθμό των φορτωμένων μαγεία φράσεών του.

* Στο μεταξύ η καινούργια πόλη της Αθήνας, που καλύπτει σχεδόν όλο το λεκανοπέδιο, αναρριχάται στις πλαγιές των βουνών που την περιστοιχίζουν. Για μια χώρα μόνο επτά εκατομμυρίων κατοίκων είναι κάτι σαν φαινόμενο η πόλη της Αθήνας. Βρίσκεται ακόμη στις ωδίνες του τοκετού: είναι παράξενη, συγχυσμένη, άτσαλη, αβέβαιη για τον εαυτό της, έχει όλες τις παιδικές αρρώστιες και λίγη από τη μελαγχολία και τη μοναξιά της εφηβείας. Αλλά έχει επιλέξει μια υπέροχη θέση για να μεγαλώσει' στο φως του ήλιου λάμπει σαν κόσμημα' τη νύχτα σπινθηροβολεί με ένα εκατομμύριο φώτα, σαν κάποιος να τα αναβοσβήνει με αστραπιαία ταχύτητα. Είναι μια πόλη με εντυπωσιακά ατμοσφαιρικά εφέ: δεν έχει σκαφτεί μέσα στη γη - επιπλέει σ' ένα διαρκώς εναλλασσόμενο φως, πάλλεται με χρωματικό ρυθμό.


Aθήνα (φωτ: armitatz - flickr.com)

* Ήταν τέλος φθινοπώρου που σημαίνει ότι ο καιρός ήταν όμορφα ήπιος. Κατά το μεσημέρι είδαμε τον Πόρο. [....] Δεν ξέρω τι με επηρέασε πιο βαθιά — η ιστορία του λεμονοδάσους ακριβώς απέναντι μας ή η θέα του Πόρου όταν ξαφνικά ανακάλυψα ότι πλέαμε μέσα από τους δρόμους. Αν υπάρχει ένα όνειρο που μου αρέσει περισσότερο απ' όλα τ' άλλα, είναι εκείνο που πλέω επί εδάφους. Μπαίνοντας στον Πόρο έχεις την ψευδαίσθηση ενός βαθύ ονείρου. [....] Μπαίνεις στο λιμάνι του Πόρου λικνιζόμενος και στροβιλιζόμενος, ένας ευγενής ηλίθιος πεταγμένος ανάμεσα σε κοντάρια και δίχτυα σ' έναν κόσμο που μόνο ο ζωγράφος ξέρει και που τον έχει και πάλι ζωντανέψει γιατί, όπως κι εσύ, όταν πρωτοείδε αυτό τον κόσμο, ένιωσε μεθυσμένος και ευτυχισμένος και ξένοιαστος. Το να πλέεις αργά μέσα από τους δρόμους του Πόρου είναι σαν να ξαναζείς τη χαρά να περνάς μέσα από το λαιμό της μήτρας.


Σοκάκι στον Πόρο

...είναι ένας αιώνας από τότε που πέρασα από τα στενά. Δεν θα ξαναγίνει. Κανονικά θα έπρεπε να λυπάμαι σε τούτη τη σκέψη, αλλά δεν το κάνω τώρα. Όλα συνηγορούν στο να είμαι λυπημένος αυτή την ώρα: όλα τα προαισθήματα που έχω εδώ και δέκα χρόνια επαληθεύονται. Αυτή είναι μια από τις κατώτερες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Δεν υπάρχει σημείο ελπίδας στον ορίζοντα. Όλος ο κόσμος είναι βυθισμένος στη σφαγή και την αιματοχυσία. Επαναλαμβάνω — δεν λυπάμαι. Άσε τον κόσμο να πάρει το μπάνιο του στο αίμα — εγώ θα κολλήσω στον Πόρο. [....] Αν ποτέ κατορθώσω την πληρότητα που επικαλούνται οι βουδιστές, αν θα έχω ποτέ την επιλογή είτε να επιτύχω τη Νιρβάνα είτε να μείνω πίσω για να παρακολουθώ και να καθοδηγώ εκείνους που θα έρχονται, λέω τώρα ας μείνω πίσω, ας υπερίπταμαι σαν ένα ευγενικό πνεύμα πάνω από τις στέγες του Πόρου κοιτάζοντας τον ταξιδιώτη μ' ένα χαμόγελο ειρήνης και χαράς. Μπορώ να δω όλη την ανθρωπότητα να στραγγίζεται στο λαιμό του μπουκαλιού εδώ, γυρεύοντας μια έξοδο στον κόσμο του φωτός και της ομορφιάς. Μακάρι να έρθουν, να ξεμπαρκάρουν, να μείνουν και να ξεκουραστούν για λίγο εν ειρήνη.

* Δεν ήξερα την έννοια της ειρήνης μέχρι που έφτασα στην Επίδαυρο. Όπως όλοι είχα κι εγώ χρησιμοποιήσει τη λέξη σε όλη μου τη ζωή, χωρίς ποτέ να καταλάβω ότι χρησιμοποιούσα κάτι κίβδηλο.


Η Επίδαυρος είναι απλώς ένας συμβολικός τόπος: ο πραγματικός τόπος βρίσκεται στην καρδιά, στην καρδιά κάθε ανθρώπου, αρκεί να σταματήσει και να την ψάξει. Κάθε ανακάλυψη είναι μυστηριώδης επειδή αποκαλύπτει αυτό που είναι τόσο αναπάντεχα άμεσο, τόσο κοντινό, τόσο μακρινό και τόσο οικεία γνωστό. Ο έξυπνος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη να ταξιδεύει: πρέπει να είναι τρελός εκείνος που γυρεύει το πυθάρι χρυσού στο τέλος του ουράνιου τόξου. Αλλά είναι μοιραίο να συναντηθούν οι δυο τους και να ενωθούν. Συναντιούνται στην καρδιά του κόσμου, που είναι η αρχή και το τέλος του μονοπατιού. Συναντιούνται στην πραγμάτωση και ενώνονται στην υπέρβαση των ρόλων τους.

= = = = =


Πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα
Μετάφραση Βασίλης Βασικεχαγιόγλου
Εκδόσεις Νεφέλη, 1985
(ακολουθούν αποσπάσματα)

* Στο φρούριο που ζει ο Γκίκας η συζήτηση γυροφέρνει πάντα γύρω από το Βυζάντιο μια κι αυτό είναι ο πολιτιστικός κρίκος. Και η συζήτηση, ίδιο εκκρεμές, πηγαίνει μπρος-πίσω - απ' τις Μυκήνες στην Ελλάδα του Περικλή, απ' τους Μινωικούς χρόνους στην Επανάσταση του '21, από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο στον Περικλή Γιαννόπουλο ή τον Παλαμά ή τον Σικελιανό.


Ύδρα (φωτ: Ioannis D. Giannakopoulos - flickr.com)

Τα φαγοπότια είναι γιγάντια - μόνα τους τα ορεκτικά φτάνουν και περισσεύουν. Κι ύστερα τα επιδόρπια - πεπόνια, σύκα, άγουρα πορτοκάλια, σταφύλια, καρύδια, Τούρκικο γλύκισμα που δεν είναι καθόλου Τούρκικο αλλά Ελληνικό - Βυζαντινό μάλιστα - και η ρετσίνα που αναλύει τα πάντα σε χρυσή σκόνη και φουσκώνει τα πνευμόνια σαν από ραφιναρισμένο νέφτι που καθώς εξατμίζεται φτιάχνει καλό κεφάλι για κέφι και συζήτηση.


Ο Χένρυ Μίλλερ στην Ύδρα (φωτ: ellopos.org)

...Το κάθε τι είναι είναι παραμυθένιο, μυθικό, απίστευτο, θαυμαστό - μα ωστόσο αληθινό.

* Η πρώτη ματιά και η πρώτη εικόνα μου απ' την Αργολίδα, μια γη που αμέσως με συναρπάζει. Τούτο το μέρος ίσως να 'ναι και το αρχαιότερο στην Ελλάδα.


Aργολίδα, η κοιλάδα της Σκοτεινής (φωτ: Vounisios - flickr.com)

Έτσι φαντάζει. Έχει μία αρχέγονη ποιότητα, μια ακινησία που γοητεύει αλλά και γιατρεύει. Η γη της Αργολίδας – που είναι η πιο φιλική γη που έχω δει μέχρι τώρα σ' όλες μου τις περιπλανήσεις - είναι κοντά μου. Να διασχίσεις αυτό το τοπίο μ' ένα σαραβαλιασμένο Φορντ είναι πράγμα αταίριαστο, Κάθε μια ανακάλυψη φαίνεται παιδαριώδης, τώρα περισσότερο από ποτέ. Η Ελλάδα θα επιζήσει πάνω απ' όλες αυτές τις ιδέες της "Προόδου", θα αφομοιώσει, θα καταστρέψει και θα αναδημιουργήσει κάθε τι που τώρα φαίνεται απαραίτητο για τη ζωή. Εδώ τα πράγματα έχουν τον πρωταρχικό τους σκοπό. Ξαναγυρίζουν στις ρίζες τους.

Στο λιμάνι ξεσπάει μια σφοδρή καταιγίδα. Τελικά ο ουρανός καθαρίζει και με φουσκοθαλασσιά ξεκινάμε για τις Σπέτσες με μια βενζίνα.

* Για μένα, οι Σπέτσες είναι ένας σημαντικός σταθμός του μεγάλου αυτού ταξιδιού που κάνω. Οι μακρινοί μου περίπατοι με τον Τσάτσο, πλάι στη θάλασσα, οδήγησαν σε βαθιές επιβεβαιώσεις απαντήσεων που είχα κιόλας δώσει σε ορισμένα εσωτερικά μου προβλήματα. Αν κι ο ένας αντίποδας του άλλου, ωστόσο συνεννοηθήκαμε τέλεια παρόλο που μαζί με τ' άλλα είχαμε και το γλωσσικό πρόβλημα. Αλλά εκείνο που είχε ζωτική πραγματικά σπουδαιότητα για τον Τσάτσο ήταν η αγνότητά του. Ένιωθα ότι είχα συναντήσει έναν άνθρωπο μ' έξοχο πνεύμα, έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα σ' αυτούς που συνάντησα στο παρελθόν και σ' αυτούς που μου μέλλει να συναντήσω στο μέλλον.


Σπέτσες, το παλιό λιμάνι (φωτ: Yiannis Kalligas - flickr.com)



* Η Ελλάδα είναι αυτό που ξέρουμε όλοι, ακόμα και ερήμην, ακόμα και ως παιδιά ή ως ηλίθιοι ή ως αγέννητοι. Είναι αυτό που προσδοκάς να είναι η γη όταν της δίνεται η σωστή ευκαιρία.

* Στην Ελλάδα επιθυμείς να κολυμπήσεις στον ουρανό. Θέλεις να πετάξεις τα ρούχα σου, να πηδήξεις τρέχοντας και να βουτήξεις στο γαλάζιο. Θέλεις να αιωρηθείς στον αέρα σαν άγγελος, να ξαπλώσεις στο χορτάρι και να χαρείς με αυτό τον καταπληκτικό τρόπο την έκσταση. Πέτρα και ουρανός εδώ παντρεύονται. Είναι η αέναη αυγή της αφύπνισης του ανθρώπου.

* Οι Έλληνες έδιναν σώμα στα πάντα, ενσαρκώνοντας έτσι και διαιωνίζοντας το πνεύμα. Στην Ελλάδα είσαι πάντα γεμάτος με την αίσθηση της αιωνιότητας που εκφράζεται στο εδώ και τώρα' τη στιγμή που επιστρέφεις στον δυτικό κόσμο, είτε στην Ευρώπη είτε στην Αμερική, αυτή η αίσθηση του σώματος, της αιωνιότητας, του ενσαρκωμένου πνεύματος, θρυμματίζεται.

* Η ελληνική γη ανοίγει μπροστά μου σαν το Βιβλίο της Αποκάλυψης. Ποτέ δεν ήξερα ότι η γη εμπεριέχει τόσα πολλά' περπατούσα με παρωπίδες, με διστακτικά, αβέβαια βήματα' ήμουν περήφανος και αλαζονικός, ευχαριστημένος που ζούσα τη λάθος, περιορισμένη ζωή της πόλης. Το φως της Ελλάδας μού άνοιξε τα μάτια, διαπέρασε τους πόρους μου, διεύρυνε ολόκληρη την ύπαρξή μου.
- από τον Κολοσσό του Μαρουσιού -

Φωτογραφίες, πίνακες: koutouzis.gr, petergowland.com,
writersmugs.com, elortiba.org, hrc.utexas.edu, askart.com,
nikart.ca. redflame93.com, extra-oomph.com, concierge.com,
enet.gr, quotationsbook.com (από τον Carl Van Vechten)
Εξώφυλλα βιβλίων: protoporia.gr, politeia.gr, amazon.com

10 ~ Στην Κέρκυρα με τον Λώρενς Ντάρρελ

Lawrence Durrell (1912-1990)
"beneath the silent stars", στο λευκό σπίτι στο Καλάμι


"Άλλες χώρες μπορούν να σε κάνουν να ανακαλύψεις έθιμα ή παραδόσεις ή τοπία.
Η Ελλάδα σου προσφέρει κάτι πιο σκληρό: την ανακάλυψη του εαυτού σου."

Το 1935 ο Λώρενς είναι 23 χρονών και ήδη παντρεμένος με την Νάνσυ, όταν έρχεται οικογενειακώς να εγκατασταθεί στην Κέρκυρα. Γύρω στον Οκτώβριο, οι Ντάρρελς αναζητούν στην βορεινή πλευρά του νησιού ένα σπίτι για να μείνουν, και νοικιάζουν το σπίτι ενός ψαρά – το "λευκό σπίτι" πάνω στη θάλασσα.


Kέρκυρα: Kαλάμι

Toν Λώρενς, εκτός από την γυναίκα του, ακολουθούν η μητέρα του και ο δεκάχρονος αδελφός του Τζέραλντ, που αργότερα, το 1962, στο βιβλίο του "Η οικογένειά μου και άλλα ζώα", θα γράψει για την αγάπη του στην Κέρκυρα.

Night by the sea

We sat beneath the silent stars of heaven
upon a rock the sun had scorched all day,
and felt within us and around the leaven
of night's reprieve to life.

Lawrence Durrell, Kalami, Corfu: August 1939


«Η αρχιτεκτονική της πόλης είναι βενετσιάνικη. Τα σπίτια πάνω από το παλιό λιμάνι έχουν χτιστεί με κομψότητα σε λεπτές σειρές με στενά καντούνια και με αράδες από κολόνες ανάμεσά τους. Κόκκινο, κίτρινο, ρόζ, όμπρα ­ ανάμειξη αποχρώσεων και απαλών τόνων, που το φως του φεγγαριού μετατρέπει σε μια εκθαμβωτική λευκή πολιτεία, που έγινε για γαμήλια τούρτα.»



Γιάννης Σταύρου: Kέρκυρα

Mελαχροινός Έλληνας

Κάτω στους φαρδείς σκιερούς δρόμους της πόλης
πλάι στα λευκά μαρμάρινα σκαλοπάτια
όπου οι ήσυχοι, ελαφροντυμένοι άνθρωποι
συνωστίζονται με τη γοητεία της μουσικής
βαθιά στις χλωμές σκιές των σπιτιών
και τη λευκή φαντασία του σεληνόφωτος
ανάμεσα στις κολώνες
και τις γυαλιστερές παρυφές των ομιχλών
κατά μήκος του μεγάλου θόλου
πέρασε βιαστικά ο λυγερός θεός, ο ψηλός έλληνας έφηβος
με τα γοργά μελαμψά μέλη
με τις εβένινες λάμψεις φωτός στα μαλλιά του
και τα ολόλαμπρα μάτια
θολά από την ακάλεστη αναζήτηση.

Οδός Πανός, τ.13 – μτφ: Eιρήνη Βρης


Kέρκυρα - παλιά φωτογραφία

= = = = =

H κήρυξη του ελληνοιταλικού πολέμου, βρίσκει τον Ντάρρελ στην Καλαμάτα:


Στ. Καλυβιώτης: Η οδός Ναυαρίνου (Παλιά Καλαμάτα)


«...Σου στέλνω ένα φύλλο από ένα τριαντάφυλλο της Μεσσηνίας, που μάζεψα δίπλα στον ατίθασο κόλπο, που αγαπά τους ήρωες. Σε χαιρετώ στο όνομα της αφρογέννητης Αφροδίτης», γράφει στον Χένρυ Μίλερ.



Xένρυ Μίλερ και Λώρενς Ντάρρελ

«έλα να λουστείς στο εκτυφλωτικό ελληνικό φώς», γράφει στον φίλο του Χένρι.


Κέρκυρα - παλιά φωτογραφία

...τραγούδησα στο φεγγάρι και ύφανα μια μελωδία
βαθιά στις μυτερές αψίδες τ' ουρανού
κι ένιωσα την ευλογία της αναγέννησης
που ξεσήκωνε μια παράξενη αγωνία στην καρδιά μου

= = = = =



Μακριά προς τα βόρεια η ομίχλη είχε αποτραβηχτεί και πίσω της, φωτισμένο από μια δέσμη φωτός του ηλίου, φαινόταν ένα λευκό ακρωτήριο, σαν ανοιγμένη φτερούγα άλμπατρος, στο σημείο ακριβώς που ενωνόταν ο ουρανός με τη θάλασσα. Αυτή η λευκή δέσμη στάθηκε για λίγο, και κατόπιν μετακινήθηκε αργά, αποκαλύπτοντας ένα ακροπύργιο, μια έπαλξη, τον τρούλο ενός παρεκκλησιού. "Το μοναστήρι", ανακοίνωσε ο καπετάνιος. "Η Πάτμος".

Σταθήκαμε γι' αρκετή ώρα, παρακολουθώντας το φως να παιχνιδίζει πάνω στο νησί, πότε αγγίζοντας και κάνοντας να λάμψει ένα τζάμι του μοναστηριού, πότε σβήνοντας τα αρώματα ολόκληρης της θαλασσογραφίας και μετατρέποντάς την σε ασπρόμαυρο σχέδιο.


Πάτμος

"Καλωσορίσατε", φώναξαν οι μορφές που βρίσκονταν στην προκυμαία, καθώς έδενε το καΐκι, κι αμέσως νιώσαμε ευγνωμοσύνη για τον παραδοσιακό τρόπο υποδοχής των ελληνικών νησιών... ...
Λώρενς Ντάρρελ

- από το βιβλίο Θαλάσσια Αφροδίτη
μτφ: Νίκος Σακαλίδης
Εκδόσεις Κανάκη, 2000

= = = = =



Έχω μια σταθερή επιρροή στους γείτονές μου. Ξέρω περισσότερα πράγματα για την Ελλάδα παρ' όσο αυτοί. Με κυττούν με δέος και σεβασμό γιατί έζησα "εκεί", ανάμεσα σ' εκείνα τα πρότυπα της δημοκρατικής αρετής. Θεωρούν την Ελλάδα σαν επίγειον Παράδεισο - παράδεισο χωρίς κανένα ψεγάδι. Κι εγώ έζησα εκεί, έχω Έλληνες φίλους... Κι αν θέλω τώρα να πετύχω κάτι από τον γείτονά μου, του λέω απλώς: "Αγαπητέ μου φίλε, κανένας Έλληνας δεν θα 'κανε αυτό, φόρτωσε αυτό, σκέψου αυτό, κλπ. Με κάνεις και απορώ". Και η φράση αυτή ενεργεί σαν μαγικό, γιατί ο καθένας είναι ζηλωτής του καλού ελληνικού χαραχτήρα, και προσπαθεί να μοιάση στους Έλληνες όσο γίνεται περισσότερο. Φοβάμαι πως το παρακάνω κάπως χρησιμοποιώντας τούτο το όπλο.
Λώρενς Ντάρρελ

- από τα Πικρολέμονα
μτφ: Αιμίλιος Χουρμούζιος
Εκδόσεις Γρηγόρη, 1959



- Το βιογραφικό σημείωμα είνα από το βιβλίο "Η θαλάσσια Αφροδίτη:

O Λώρενς Ντάρελ γεννήθηκε το 1912 στα Ιμαλάια. Σταδιοδρόμησε στη διπλωματική υπηρεσία, όπου ειδικεύθηκε στα ζητήματα Μέσης και Εγγύς Ανατολής. Στο φιλολογικό κόσμο έκανε την εμφάνισή του με συλλογές ποιημάτων. Υπήρξε λάτρης της Ελλάδας και φίλος του Χένρυ Μίλερ και του Γιώργου Σεφέρη. Έζησε κατά διαστήματα στη χώρα μας (από το 1935 ως το 1939 στην Κέρκυρα και στην Αθήνα, και το 1940 στην Καλαμάτα). Στην περίοδο της Βρετανικής διοίκησης των Δωδεκανήσων (1945-1947), εγκαταστάθηκε στη Ρόδο. Οι εντυπώσεις του από το νησί αποτελούν το υλικό της Θαλάσσιας Αφροδίτης. Από το 1953 ως το 1956 ήταν επιφορτισμένος με το τμήμα δημοσίων σχέσεων της Βρετανικής κυβέρνησης στην Κύπρο. Παρακολούθησε από κοντά τον απελευθερωτικό αγώνα του νησιού (ο ρόλος του σ' αυτόν υπήρξε αρνητικός και κλόνισε τις καλές του σχέσεις με τους φίλους του, κυρίως με τον Γ. Σεφέρη). Έγραψε το έργο Πικρολέμονα, με τις εντυπώσεις του από τη Μεγαλόνησο. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στην Προβηγκία, όπου έγραψε την περίφημη τετραλογία του Αλεξανδρινό Κουαρτέτο. Άλλα έργα του: To μαύρο βιβλίο, Ο σκοτεινός Λαβύρινθος, Η ανταρσία της Αφροδίτης, Το κουιντέτο της Αβινιόν, Το κελί του Πρόσπερου, Τα ελληνικά νησιά, κ.ά. Πέθανε το 1990.

Κείμενα: corfuweb.gr, Eλευθεροτυπία 18/9/99
Φωτογραφίες, πίνακες: listal.com, corfuhellas.com,
shoarns.com, yannisstavrou.gr, culture.ana-mpa.gr
Εξώφυλλα βιβλίων: protoporia.gr

Aκόμα:
ο Λώρενς Ντάρελ
- στα Αυτοβιογραφικά και
- στα λογοτεχνικά ταξίδια στον κόσμο